ایران‌بوم

کتاب را بگذارید زمین. بدوید به طرف یخچال. دو تا ساندویچ سوسیس حسابی درست کنید. با یک عالمه سس مایونز و گوجه و فلفل. نوشابه یادتان نرود. آن پیتزای سرد را هم که از شب جمعه تا حالا مانده بیاورید بیرون. پیتزا را هم لپ لپ بخورید. پشت سرش هم یک بستنی با سس شکلات، مواظب باشید قهوه با یک عالمه خامه را فراموش نکنید. خوب، حالا همه را سریع بیندازید بالا و برگردید سراغ کتاب! همه ی این کارها را انجام دادید؟ خوب است. حالا آماده اید تا برایتان راجع به سوزش معده صحبت کنیم.

هشدار پزشکی

سوزش معده چیست؟

اگر چند دقیقه صبر کنید می فهمید.

چه چیز باعث سوزش معده می شود؟ عوامل زیادی سوزش معده را سبب می شوند اما در بیشتر موارد، برگشت اسید معده به سمت بالا باعث ایجاد سوزش معده یا به عبارت دیگر سوزش سردل می شود. یعنی مقداری از شیره ی گوارشی که به طور طبیعی در معده وجود دارد از معده خارج می شود و به مری، یعنی لوله ای که دهان را به معده وصل می کند باز می گردد. شیره ی گوارشی محتوی اسید کلریدریک یا همان جوهر نمک است. اسید کلریدریک ماده ای است با خاصیت خوردنگی بسیار قوی که در صنعت برای تمیز کردن فلزات از آن استفاده می شود. در معده لایه ای وجود دارد که از آن در برابر اسید کلریدریک حفاظت می کند. در حالی که مری فاقد چنین پوششی است و به همین دلیل است که بازگشت اسید معده به مری باعث سوزش آن می شود گاهی این سوزش چنان شدید است که فرد آن را با حمله ی قلبی اشتباه می گیرد. چه چیز باعث برگشت اسید معده به سمت بالا می شود؟ همان طور که خودتان هم احتمالاً حدس زده اید همان حمله ی جانانه به یخچال از شایع ترین علل سوزش معده است. اما این عامل تنها علت نیست. متأسفانه عده ای از مردم حتی بدون افراط در خوردن دچار این عارضه می شوند. برای آن دسته از دوستانی که از این موضوع رنج می برند و مایلند کمی بیشتر در این باره بدانند نظر متخصصان و کارشناسان را جویا شدیم که در زیر به شرح آن ها می پردازیم.

در خوردن زیاده روی نکنید

هنگامی که معده بیش از حد پر می شود اسید با فشار به مری بازمی گردد. هرچه معده بیشتر پرشده باشد، اسید بیشتری به مری بازمی گردد. البته دلایل بی شماری برای سوزش معده می توان ذکر کرد، اما دربین افرادی که گهگاه دچار این حالت می شوند، این علت یعنی زیاد و تند خوردن جزء شایع ترین علل به شمار می آید.

بدون متکا تاق باز نخوابید

با خوابیدن به پشت، بدون بالا آوردن زیر سر زمینه را برای ابتلا به این عارضه فراهم می آورید. این کار را نکنید. خوابیدن به این حالت باعث می شود نیروی جاذبه درخلاف جهت وارد عمل شود. اگردر وضعیت قائم قرارگیرد تقریباً می توان گفت اسید معده به مری باز نخواهد گشت. اسید معده را می توان به جریان آبی تشبیه کرد که هرگز نمی تواند از تپه بالا برود. حال اگر مجبور به خوابیدن و قرار گرفتن در حالت افقی هستید، قسمت بالای تخت را با قرار دادن چیزی نظیر آجر زیر پایه های آن بالا بیاورید. می توان به جای بالا آوردن پایه ها، زیر بالش از یک تخته ی گُوه مانند (یعنی یک تخته شیب دار) استفاده کرد. (استفاده از چند بالش به جای یک بالش معمولاً کار تخته شیب دار یا بالا بردن پایه های تخت را انجام نمی دهند و چندان اثری ندارد). شیب دادن به تخت از بازگشت اسید به مری جلوگیری می کند.

آنتی اسید مصرف نکنید

آنتی اسیدهایی که بدون نسخه به فروش می رسند به سرعت باعث قطع سوزش معده می شوند.

تأثیر آنتی اسید

داروهایی که فروش بدون نسخه ی آن ها منعی ندارد و به هضم غذا کمک می کنند، معمولاً مؤثر و بی خطرند. البته امیدواریم که این گونه باشند. مردم آمریکا سالانه میلیاردها دلار برای این داروها هزینه می کنند. آنتی اسیدهایی که توسط متخصصان ما در این مبحث توصیه می شوند اکثر جزو همان آنتی اسیدهایی هستند که بین مردم بسیار شناخته شده اند و همان طور که از نامشان پیداست ترکیبی از هیدروکسید منیزیم و هیدروکسید آلومینیم می باشند. (یکی باعث یبوست و دیگری موجب اسهال می شود، و هنگامی که با هم ترکیب می شوند عوارض جانبی یکدیگر را خنثی می کنند). هرچند آنتی اسیدهایی که از ترکیب این دو به دست می آیند تقریباً فاقد عوارض جانبی اند، با این حال مصرف این داروها بیش از یک تا دو ماه عاقلانه نیست. این آنتی اسیدها چنان مؤثرند که ممکن است باعث مخفی شدن یک مشکل جدی شوند که می تواند زنگ خطری برای پزشک باشد. متخصصان ما معتقدند آنتی اسیدهای مایع هرچند از لحاظ مصرف به راحتی قرص های آنتی اسید نیستند ولی عموماً اثر بیشتری دارند.

با گوش دادن به نصایح زیان آور مشکل خود را وخیم تر نکنید

شاید شنیده باشید که موادی مانند شیر یا نعناع برای سوزش معده مفیدند. مطمئن باشید افرادی که چنین نصایحی به شما می کنند سعی ندارند در حق شما لطف کنند. حتماً می پرسید اشکال مصرف شیر یا نعناع چیست؟ نعناع یکی از موادی است که باعث شل شدن دریچه تحتانی مری یا LES (یعنی دریچه ای که در مدخل معده قرار دارد و مانع از بازگشت اسید به مری می شود) می گردد. حال این سؤال مطرح می شود که خوردن شیر چه اشکالی دارد؟ چربی، پروتئین و کلسیم موجود در شیر موجب تحریک معده و ترشح بیشتر اسید می شوند. بعضی افراد خوردن شیر را برای سوزش معده توصیه می کنند. اشکال در این جاست که به محض خوردن شیر فرد احساس آرامش می کند اما شیر باعث ترشح اسید در معده می شود. از دیگر مواد غذایی که باعث شل شدن LES می شوند و باید از مصرف آن ها به منظور پیشگیری یا جلوگیری از وخیم تر شدن سوزش معده اجتناب نمود، می توان به آبجو، شراب، سایر مشروبات الکلی و گوجه فرنگی اشاره کرد.

عدم مصرف کافئین

نوشیدنی های حاوی کافئین نظیر قهوه، چای و نوشابه های دارای کولا می توانند باعث تحریک بیشتر مری شوند. کافئین هم چنین موجب شل شدن دریچه ی تحتانی مری می گردد.

از دسرهایی که برایتان خوب نیستند بپرهیزید

اولین و مهم ترین غذایی که هنگام ابتلا به سوزش معده باید از آن پرهیز شود چیست؟ شکلات و کاکائو، ترکیب شیرینی طوری است که مشکل فرد مبتلا به سوزش معده را دو چندان می کند. عمده ترین ماده تشکیل دهنده شیرینی جات را چربی ها تشکیل می دهند. کافئین هم در شیرینی جات وجود دارد (با این حال یک خبر خوش برای معتادان به شکلات داریم: شکلات سفید(یا شیری) هرچند که چربی زیادی دارد اما فاقد کافئین است).

هوای تمیز

تنفس دود حاصل از دخانیات، چه توسط خود فرد و چه توسط دیگران مصرف شود، برای سوزش معده بسیار مضر است و در هر حال باید از آن اجتناب کرد. زیرا دخانیات باعث شل شدن دریچه ی پایینی مری و افزایش تولید اسید معده می شوند.

نوشابه گازدار نخورید

حباب های گاز موجود در نوشابه های گازدار که باعث افزایش حجم معده می شوند، بر روی دریچه ی تحتانی مری هم تأثیر مشابهی می گذارند یعنی باعث گشادی آن می شوند.

همبرگرتان را دور بیندازید

اگر همین الان خوردن یک چیزبرگر سه طبقه را با مقداری سیب زمینی سرخ شده و 2لیوان نوشیدنی به پایان رسانده اید می توان علت درد و سوزش سر معده تان را حدس زد. غذاهای چرب، روغنی و سرخ کرده مدت بیشتری در معده باقی می مانند و در نتیجه اسید بیشتری در معده ترشح می شود.
پرهیز از فرآورده های لبنی و گوشت های چرب به احتمال قریب به یقین مانع از عود مجدد سوزش معده می شود.

کمرتان را کنترل کنید

شاید بتوان معده را با یک لوله خمیردندان مقایسه کرد. اگر لوله خمیردندان را از قسمت وسط آن بفشارید از سر آن مقداری خمیردندان خارج می شود. وجود چربی زیاد اطراف ناحیه شکم نیز چنین حالتی را به وجود می آورد و باعث خروج مقداری اسید از معده می شود.

کمربندتان را شل کنید

یکبار دیگر همان لوله خمیردندان را مجسم کنید. مشکل بسیاری از مبتلایان به سوزش معده تنها با استفاده از بند شلوار به جای کمربند قابل حل است.

از زانو خم شوید

اگر از ناحیه کمر خم شوید به معده فشار وارد شده، اسید از معده خارج می شود. هنگام خم شدن از زانوها استفاده کنید و آن ها را به جای کمر خم کنید.
این کار نه تنها مانع از بازگشت اسید به مری می شود بلکه به کمر نیز آسیبی نمی رساند.

هشدار پزشکی

زخم معده

اگر دایماً و بدون هیچ دلیل خاصی دچار سوزش معده می شوید، وقت آن است که به یک متخصص مراجعه کنید. حتماً می پرسید منظور از دایماً چیست؟ با یک حساب سرانگشتی می توان گفت اگر هفته ای 2تا3 بار و بیش از چهار هفته دچار این مشکل باشید باید به پزشک مراجعه کنید. هرچند در بیشتر مواقع سوزش معده ناشی از برگشت اسید به مری است، اما گاهی می تواند نشانه وجود زخم در معده باشد. در صورت توأم بودن سوزش معده با هر یک از علایم زیر سریعاً به پزشک مراجعه کنید. این علایم گاهی خبر از یک حمله شدید می دهند.
0 دشواری یا احساس درد هنگام بلع.
0 وجود خون در استفراغ.
0 مدفوع سیاه رنگ یا وجود خون در مدفوع.
0 تنگی نفس.
0 سرگیجه و منگی.
0 دردی که به گردن و شانه ها سرایت می کند.
به علاوه باید بدانید که سوزش معده اگر ناشی از بازگشت اسید باشد بعد از خوردن غذا شدت می گیرد، سوزش معده ناشی از زخم معده غالباً قبل از غذا وخیم تر می شود.

روشی متفاوت

درمان با داروهای گیاهی

به یکی از فروشگاه هایی که مواد غذایی سالم و غیرشیمیایی عرضه می کنند بروید زیرا در این گونه فروشگاه ها احتمال برخورد به گیاهان دارویی مختلفی که در درمان سوزش معده مؤثرند زیاد است. دکتر «دانیال موری» پس از 15سال تحقیق بر روی گیاهان دارویی و بررسی دقیق شواهد به این نتیجه دست یافته است که: خوشبختانه برخی از داروهای گیاهی واقعاً در درمان سوزش معده مؤثرند.

ریشه زنجیل

ریشه ی زنجبیل بین سایر گیاهان دارویی از همه مفیدتر است. دکتر «موری» می گوید: «به دفعات شاهد تأثیر این گیاه بر سوزش معده بوده ام به طوری که به اثر آن ایمان آورده ام. البته از مکانیسم عمل این دارو به درستی آگاه نیستم اما به نظر می رسد که باعث جذب اسید می شود و در ضمن اثر ثانویه ی آن در آرامش اعصاب است. این گیاه که به صورت کپسول در دسترس است باید پس از غذا مصرف شود. با روزی 2کپسول شروع کنید و سپس در صورت نیاز مقدار آن را افزایش دهید. هر زمان طعم زنجبیل را در گلو حس کردید بدان معناست که دارو به قدر کافی مصرف شده است.

داروهای تلخ

دسته ای از گیاهان دارویی به نام داروهای تلخ که سال ها در نقاط مختلف اروپا استفاده می شدند نیز در رفع سوزش معده مؤثرند. از دسته داروهای تلخ می توان از ریشه ی جنتیانای زرد (یا کوشاد)، افنسطین (برنجاسف کوهی یا خاراگوش) و Goldenseal (نوعی گیاه از فامیل آلاله) نام برد. دکتر «موری» تأثیر این گیاهان را تضمین می کند. این داروها که به دو شکل کپسول و عصاره موجودند باید درست قبل از غذا مصرف شوند.

گیاهان معطر

داروهای گیاهی معطر مانند قطرم گربه ای و رازیانه نیز به جهت درمان سوزش معده بسیار معروفند.

گیاهانی که نباید مصرف شوند

دکتر «موری» در مورد خزه ایرلندی، بارهنگ و نارون می گوید: «این گیاهان نیز اغلب تجویز می شوند ولی من چندان اطمینانی به آن ها ندارم».

سرکه سیب

جدای از داروهای گیاهی، برای درمان سوزش معده، یک روش بسیار متداول و شناخته شده ی دیگر هم وجود دارد. یک قاشق چای خوری سرکه سیب را در نصف لیوان آب ریخته و آن را کم کم در خلال غذا بنوشید. یکی از متخصصان داروهای گیاهی می گوید: «من بارها سرکه سیب را امتحان کرده ام. این ماده صد در صد مؤثر است. شاید خوردن اسید آن هم زمانی که مشکل اسید معده دارید عجیب به نظر می رسد اما باید گفت که اسیدها هم به اسیدهای خوب و بد تقسیم می شوند».

قفسه داروهایتان را کنترل کنید

بسیاری از داروهای تجویزشده نظیر داروهای ضد افسردگی، مسکن ها و آرام بخش ها ممکن است باعث تشدید سوزش معده شوند. اگر دچار سوزش معده هستید و هم زمان یکی از داروهای فوق الذکر را بنا به تجویز پزشک مصرف می کنید، حتماً موضوع را مجدداً با پزشک خود در میان بگذارید.

ادویه و فلفل همیشه خوب نیستند

به نظر می رسد پودر فلفل و گیاهان هم خانواده ی آن از عوامل ایجاد کننده ی سوزش معده باشند. ولی این طور نیست. در مورد بسیاری از مبتلایان به سوزش معده پس از مصرف فلفل درد، تشدید نمی شود. ولی در برخی از افراد فلفل موجب تشدید درد می گردد.

احتیاط کنید ولی نترسید

به نظر می رسد میوه هایی مانند لیمو و پرتقال برای این افراد مشکل آفرین باشند اما باید گفت اسید موجود در این میوه ها در مقایسه با اسید معده بسیار کمتر و ضعیت تر است.
بنابراین اگر نمی دانید باید از این قبیل میوه ها استفاده کنید یا خیر اجازه بدهید معده تان در این مورد برای شما تصمیم بگیرد.

عهد کنید که فردا شب زودتر شام بخورید

هرگز دیرتر از 2/5ساعت قبل از زمان خواب شام نخورید. زیرا در این صورت معده ی پر و جاذبه زمین دست به دست هم داده و اسید را از معده خارج و به سمت مری هدایت می کنند.

زندگی را آسانتر بگیرید

اضطراب و فشار روحی می تواند به افزایش ترشح اسید در معده منجر شود. استفاده از روش ها و تکنیک های آرام سازی می تواند در کاهش تنش، و توازن و تنظیم ترکیبات نامتعادل بدن کمک کند.
منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم