یافته‌های باستان شناسی
پرونده «شهر سوخته» برای ثبت جهانی آماده میشود
- يافته‌هاي باستان شناسي
- نمایش از چهارشنبه, 16 شهریور 1390 16:54
- بازدید: 5604
برگرفته از فر ایران
سید حبیب قاآنی
این روزها مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حال آماده سازی پروندهای در خصوص مشخصات و ویژگیهای «شهر سوخته» هستند تا بتوانند آن را به ثبت جهانی برسانند، اقدامی که پیشتر از اینها باید صورت میپذیرفت.
بر اساس اطلاعات موجود و انجام 9 فصل کاوش، محوطه شهر سوخته با 150 هکتار وسعت در 55 کیلومتری زابل در حاشیه جاده زابل ـ زاهدان واقع شده است. این شهر باستانی ابتدا توسط باستانشناسان و محققانی از ایران و ایتالیا در سال 1346 شمسی به سرپرستی «موریسیوتوزی» مورد کاوش و تحقیق قرار گرفته است. این شهر در همجواری یکی از دلتاهای رود هیرمند قرار دارد و از مهمترین مراکز دوران مفرغ در شرق ایران به شمار میرود.
بر اساس اثار موجود و مکشوفه باستانی، این شهر در 3 هزار و 200 سال قبل از میلاد بنا و پس از 900 سال به صورت ناگهانی از بین رفته است.
به اعتقاد باستانشناسان، شهرسوخته از لحاظ موقعیت خاص اقلیمی، سیاسی و فرهنگی مرکز ارتباطات تمدنهای بزرگ ماوراءالنهر، بین النهرین، هند و چین به شمار میرفته است و اندک شهرهای باستانی شامل شوش، تپه ملیان در ایران و موهنجار و در پاکستان تنها از لحاظ قدمت با شهر سوخته زابل برابری دارند.
علیرضا خسروی، مدیر پایگاه پژوهشی شهر سوخته در این باره به خبرنگار ما میگوید: گزارشهای نخستین محوطه شهر سوخته برای آمادهسازی پرونده این محوطه باستانی در فهرست میراث جهانی آماده شده است. در کنار این موضوع، گزارشهای دو محوطه دهانه غلامان و کوه خواجه نیز آماده میشود تا پرونده انها نیز برای ثبت در فهرست میراث جهانی آ,ده شود.
وی افزود: پروندهای که آماده شده شامل اطلاعاتی از موقعیت اثر، تاریخچه، دورههای مهم و وضعیت فعلی آن، همچنین وضعیت مالکیت و ارتباط این شهر از نظر معماری یا باورها و اندیشهها با فرهنگ بشری است.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر سوخته تصریح کرد: در واقع پروندهای که به یونسکو ارسال میشود باید دارای شاخصهای مورد نظر برای ثبت جهانی اثر باشد که خوشبختانه، «شهر سوخته» از جمله معدود آثاری است که تمامی شاخصهای مورد نظر یونسکو برای ثبت را داراست.
علیرضا خسروی افزود: در کنار آمادهسازی گزارشهای اولیه، سه محوطه یاد شده تعیین حریم شدهاند. این کار پیشتر نیز انجام شده بود اما تازهترین اطلاعات به دست آمده درباره این محوطهها نیاز به تعیین حریم مجدد را الزامیتر کرده است.
وی با اشاره به این که شهر سوخته دارای اولین معرق، جمجمه است، افزود: در پرونده ارسالی ما مشخصات و ویژگیهای «شهر سوخته»، «کوه خواجه» و «دهانه غلامان» آماده شده که اولویت با شهر سوخته است و سازمان میراث فرهنگی باید بر اساس سیاستهای خود در این زمینه تصمیمگیری نماید.
خسروی در پاسخ به این سوال که چرا تا به حال اقدامی در خصوص ثبت جهانی «شهر سوخته» صورت نگرفته بود. میگوید: شهر سوخته همیشه جزو کاندیداهای ثبت جهانی بوده است، ولی یکسری محدودیتهای جهانی برای ثبت آن وجود داشته است.
وی افزود: به هر حال یونسکو در سال تنها یکی دو اثر از هر کشور را ثبت جهانی مینماید و شهر سوخته مدتی در نوبت بوده است از ایران نیز آخرین بار طاق بیستون به ثبت جهانی رسیده است.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر سوخته در خصوص دو اثر دیگر اظهار داشت: کوه خواجه و دهانه غلامان دو اثر منحصر به فرد در فلات ایران هستند.
وی افزود: دهانه غلامان از جمله آثار به جا مانده از دوره هخامنشیان میباشد و تنها شهر شناخته شده این دوره است ک حاکم با مردم در کنار هم زندگی میکردند. خسروی درباره کوه خواجه نیز افزود: این اثر دارای شاخصهای شهر نشینی، باورها و معماری منحصر به فردی است.
خسروی با بیان این که دو اثر دیگر در سیستان و بلوچستان شایسته ثبت در فهرست میراث جهانی شناخته شدهاند، افزود: «زاهدان کهنه» که به لندن شرق شهرت دارد و منطقه تاریخی «حوضدار» نیز مورد توجه مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور قرار گرفته است، و به همین علت در آینده مراحل آماده سازی پرونده این دو محوطه باستانی نیز آغاز میشود.
وی تصریح کرد: منطقه باستانی حوضدار متعلق به یکی از شاهزادگان ساسانی بود که اقدام به آبادسازی آن کرد و امروز به عنوان یکی از مهمترین مراکز گردشگری مورد استقبال قرار میگیرد. این منطقه باستانی دارای آثار فراوانی از دوره اشکانی تا اوایل دوره قاجار است. زاهدان کهن نیز در دوران شکوفایی خود مورد توجه مستشرقین قرار گرفته است به همین علت از آن به عنوان لندن شرق یاد میشود.
شایان ذکر است، شهر سوخته مشهورترین محوطه باستانی کشور است که 9 فصل کاوش را پشت سر گذاشته و به اعتقاد باستانشناسان روزگاری نبض تجارت بینالمللی زمان خود بوده است.
تا یک ماه دیگر فصل دهم کاوش از شهر سوخته آغاز میشود. شهری که یادبود 5 هزار سال قبل بوده و یک گنجینه نفیس را در دل کویر که یافتن اسرار نهفتهاش در هر فصل کاوش، باستان شناسان و مردم دنیا را حیرتزده و به سوی خود جلب میکند.
