زبان پژوهی
گفتوگو با حسن ذوالفقاری: دچار تنبلی زبانی شده‌ایم؟
- زبان پژوهي
- نمایش از شنبه, 18 مرداد 1393 07:17
- بازدید: 4991
حسن ذوالفقاری می‌گوید ما کاربران زبان فارسی دچار تنبلی زبانی شده‌ایم؛ به این معنا که از هر واژه‌ای که زود به ذهن‌مان می‌رسد استفاده می‌کنیم و در نتیجه فعل‌های‌مان کم و کم‌تر می‌شوند.
FW0663 - adidas samba ireland live score last night - adidas Futurenatural Shoes Vivid Red Mens | 126 - Cement Grey 2022 For Sale CT8532 - Cardinal Red - Open Air Jordan 3 "Cardinal" White/Light Curry - nike 5 a side boots for sale 2017
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه در گفتوگو با خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره زایایی زبان فارسی گفت: زبان فارسی ضعفی ندارد؛ ضعف از ناحیه کسانی است که از این زبان استفاده می‌کنند. یکی از ضعف‌های کاربران زبان فارسی این است که این زبان را باور ندارند. هر زبانی ویژگی‌هایی دارد و در صرف و نحو و آموزش آن کاستی‌هایی وجود دارد. مهم این است که ما از زبان شناخت داشته باشیم و بر این باور باشیم که زبان فارسی می‌تواند کامل، جامع و زبان علم باشد.
او در ادامه اظهار کرد: زبان فارسی نسبت به دیگر زبان‌هایی که زبان علم شده‌اند چه از لحاظ رده‌ای که در آن قرار دارد و چه از نظر قدمت، هیچ کاستی‌ای ندارد. زبان فارسی علاوه بر توانایی و قدرتی که خود داشته، با زبان عربی هم آمیخته شده و توانایی‌اش بیش‌تر شده است. البته زبان‌های دیگر هم بر آن اثر گذاشته‌اند، همان‌طور که زبان فارسی هم بر زبان‌های دیگر اثر داشته است.
ذوالفقاری همچنین گفت: فارسی زبانی است که روزگاری بخشی از جهان را زیر سیطره داشته است. اکنون نیز با بیش از 100 میلیون گویش‌ور و قرار گرفتن در رده هفتمین زبان دنیا می‌تواند زبانی کارآمد باشد. دلیل این‌که بعضی احساس می‌کنند این زبان نمی‌تواند زبان جامعی باشد این است که ما آن‌قدر که باید، روی این زبان و ارتباط آن با دنیای رایانه، فضای مجازی و... کار نکرده‌ایم. ما در استفاده از موبایل، اینترنت، صفحه کی‌بورد، تایپ و بسیاری از مسائل هنوز دچار مشکل‌ایم، چون کم‌تر به مسائل زبان‌شناسی رایانشی پرداخته‌ایم.
او ادامه داد: درباره یکسان کردن رسم‌الخط در فضای رایانه‌یی که بسیار کار ساده‌ای است، خرده کارهایی شده، اما وزارت ارشاد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی وظیفه دارند در این زمینه اقدام کنند که نرم‌افزارهای لازم درباره رسم‌الخط و درست‌نویسی به صورت رایگان در اختیار همه قرار گیرد. در این زمینه تلاش‌هایی در شرکت‌های خصوصی شده، اما بیش‌تر در زمینه تحقیق و مطالعه بوده و عملا چیزی که کاربران بتوانند از آن استفاده کنند در دسترس نیست.
این مدرس دانشگاه تأکید کرد: نکته مهم این است که کاربران معتقد باشند که زبان از عناصر مهم هویت‌ساز است. بعضی هنوز این را باور ندارند و وقتی به آن‌ها می‌گویی به جای واژه‌های بیگانه از واژه‌های فارسی استفاده کنید، این واژه‌ها را ریشخند می‌کنند. این‌که یکی از 100 واژه فرهنگستان به مذاق ما خوش نیاید دلیل نمی‌شود که کل کار فرهنگستان را کنار بگذاریم. ما باید استفاده درست از زبان و پاسداشت آن را بیاموزیم.
ذوالفقاری در ادامه اظهار کرد: یکی از مشکلات کاربران زبان ما تنبلی زبانی است. این کاربران سعی می‌کنند افعال را کم و کم‌تر کنند. ما در گذشته، فعل‌های پویا و کارآیی داشته‌ایم که به عنوان نمونه، سعدی با استفاده از آن‌ها جمله‌های خوب و زیبایی نوشته است. امروزه افعال ما از 50 - 60 فعل تجاوز نمی‌کند. تعداد فعل‌ها کاهش پیدا کرده است و فعل‌ها از بسیط به مرکب تبدیل شده‌اند. در گذشته، فعل‌سازی را به طنز یا به صورت جدی انجام می‌دادند، اما امروز در این زمینه تلاشی نمی‌شود. بیش‌تر سعی می‌شود فعل‌های مرکب ساخته شود و هر روز فعل‌های ما مرکب‌تر می‌شوند.
او اضافه کرد: این‌که ما بتوانیم زبان را زایا کنیم مهم است. یک بخش مهم در زایا کردن زبان، استفاده از عناصر زبانی است. امکانات ما در زبان فارسی دوبرابر سایر زبان‌هاست. در زبان عربی از طریق اشتقاق و در زبان‌های هندواروپایی از طریق ترکیب، واژه ساخته می‌شود. ما در زبان فارسی هر دوی این امکانات را داریم و گاه هر دو روش در یک کلمه به کار می‌روند. پس امکانات بالقوه بسیاری در زبان فارسی وجود دارد که در گذشته شاعران و نویسندگان از آن برای قوت بخشیدن به زبان استفاده می‌کردند، اما امروز ما دچار تنبلی زبانی شده‌ایم.
ذوالفقاری همچنین گفت: البته بخشی از این مشکل نیز به این علت است که علوم تفکیک شده‌اند. با تفکیک علوم در بعضی مقولات مثل زبان مشکل ایجاد شده است. کسی که در زمینه فیزیک یا شیمی پروفسور می‌شود یا پزشک است ادبیات و زبان را رها می‌کند. در نتیجه دانش زبانی دانشمندان ما ضعیف است، در حالی که این دانشمندان علم تولید می‌کنند و باید علم را با زبان فارسی انطباق دهند. کسانی هم که ادبیات می‌خوانند با دنیای علم آشنا نیستند. این کارها از عهده یک نفر هم برنمی‌آید. همه متخصصان باید با زبان و واژه‌سازی آشنا باشند. یکی از راهکارهای مهم این است که واژه‌سازی را در دانشگاه‌ها در مقاطع ارشد و دکتری تقویت کنیم تا دانشجویان با واژه‌سازی و برابرسازی به تقویت زبان فارسی کمک کنند.
او افزود: توصیه من این است که حتما در مقاطع دانشگاهی مبحث زبان به عنوان یک درس پایه جدی گرفته شود. درس‌های زبان و ادبیات باعث تقویت مهارت‌های زبانی می‌شوند و در نتیجه به انتقال علم کمک می‌کنند، چون زبان ابزاری است برای انتقال علوم. همچنین باید نگارش درست بین مترجمان و نویسندگان رواج یابد. بسیاری از غلط‌هایی که امروز در زبان فارسی وجود دارد بر اثر ترجمه به وجود آمده است. ما نسلی از مترجمان حرفه‌یی و زبان‌دان داشتیم که حالا بسیاری از آن‌ها دیگر نیستند و اغلب مترجمان امروز قدرت و غنای زبانی ندارند. طبیعتا هنگام ترجمه ماشینی و سطحی جمله‌هایی غلط و نارس ترجمه می‌شوند که این‌ها سبک می‌شوند.
این پژوهشگر درباره تفاوت «اقتصاد زبانی» با آن‌چه او آن را «تنبلی زبانی» می‌نامد، گفت: اقتصاد زبانی چیزی است که سعدی آن را رعایت می‌کرد. ایجاز همان اقتصاد زبانی است که با کم‌ترین کلمات بیش‌ترین معانی را منتقل کنیم. زبان‌شناسان درباره گفتار و بیان تعبیر «اقتصاد زبانی» را به‌کار می‌برند؛ به این معنا که معمولا مردم سعی می‌کنند از سر و ته جمله‌ها بزنند و جمله‌ها را کوتاه و شکسته کنند. اما «تنبلی زبانی» که من از آن صحبت می‌کنم، به زبان نوشتار مربوط است. طبق تحقیقی که من انجام داده‌ام ما 30 - 40 درصد اضافه‌نویسی داریم؛ یعنی نویسنده‌ها می‌توانند مطالب‌شان را کوتاه‌تر و موجزتر از آن‌چه هست بیان کنند.
او افزود: معمولا در نوشته‌ها مهارت‌های نوشتاری به کار نرفته، جمله‌ها طولانی، فعل‌ها دراز و جمله‌ها نارس شده‌اند. باید حتما اختصار و ایجاز در زبان به کار برود، اما تنبلی چیز دیگری است. منظور من از تنبلی این است که هر چیزی را که زود به ذهن‌مان می‌رسد استفاده می‌کنیم، در حالی‌که ما برای هر مفهوم فعل خاصی داریم. اما حوزه افعال را آن‌قدر گسترش می‌دهیم که یک فعل را برای ده‌ها معنی به کار می‌بریم، مثل فعل «زدن» که امروز حتا به جای خوردن به کار می‌رود و نقش فعل عام را بازی می‌کند.
ذوالفقاری درباره راهکار حل این مشکلات گفت: راه حل این موضوع آموزش است. میزان مطالعه مفید جوانان ما بسیار پایین است. مطالعه روزنامه و اینترنت مطالعه مفید به حساب نمی‌آید. جوانان باید آثار و شاهکارهای ادبی و رمان‌های بزرگ را بخوانند. زبان با خواندن تقویت می‌شود. علت عمده این مشکلات کم بودن ساعت مطالعه مفید است. جوانان آثار اصیل را نمی‌خوانند که زبان‌شان تقویت شود. نثرهای روزنامه‌یی هم نه تنها مفید نیست، بلکه غلط‌ها را به‌سرعت گسترش می‌دهد. در بسیاری از مواقع وقتی به جوانی می‌گوییم چرا این جمله را اشتباه نوشته‌ای، می‌گوید روزنامه این‌طور نوشته بود.
