کتاب
معرفى کتاب به ژنوم خوش آمدید (راهنماى گذشته، حال و آینده ژنتیک)
- كتاب
- نمایش از سه شنبه, 19 دی 1391 07:54
- بازدید: 5360
به ژنوم خوش آمدید (راهنماى گذشته، حال و آینده ژنتیک)
تالیف: راب دوسال و مایکل یودل
ترجمه: دکتر محمدرضا توکلى صابرى
انتشارات مازیار، تهران
قرن بیستم قرن انقلاب در علوم فیزیکى بود. اختراع تلفن، هواپیما، رادیو، رادار، تلویزیون، بمب اتمى، ماهواره، اشعه لیزر، رایانامه، تلفن همراه، و اینترنت مهمترین اختراعات فیزیکى این قرن بودند. اختراعات قرن بیست و یکم چه خواهد بود؟ وجه مشخصه این قرن انقلابى است که در علوم زیستى انجام گرفته است. این انقلاب با کشف رمز قوانین وراثت توسط مندل، و ساختمان د.ان.آ (DNA) در اواسط قرن گذشته آغاز شد و تاکنون همچنان ادامه یافته است. در این قرن شاهد دستاوردهاى عظیمترى خواهیم بود. قدرت عظیمى که بشر اکنون با دستکارى ماده زنده به دست آورده است، به مراتب بیشتر از قدرتى است که در قرن گذشته با دست کارى ماده بى‌جان به دست آورد. اختراعات و اکتشافات حاصل در علوم زیست شناختى، از جمله پزشکى و کشاورزى به مراتب شگفت آورتر از اختراعات قرن گذشته خواهد بود. زیرا ماده زنده بسیار پیچیده‌تر از ماده بى جان است. اگر شکست هسته اتم قدرت «تغییر و تبدیل» ماده را به بشر داد. تکنولوژى ژنومیک نه تنها قدرت «تغییر و تبدیل» بلکه توانائى «خلق» ماده زنده را به انسان داده است.
کتاب «به ژنوم خوش آمدید» از سه بخش عمده تشکیل یافته است. بخش نخست یا «کشف» به کوششهاى دانشمندان در قرن گذشته براى فهم مکانیسم وراثت در موجودات زنده مى‌پردازد. در ابتدا به گرگوار مندل راهب اهل چکسلواکى و مطالعات او بر روى گیاه نخود مى‌پردازد و سپس کشف ساختمان د.ان.آ. در سال ١٩۵٣ توسط واتسون و کریک، نقش این ملکول در ساختمان ژنها، و ردیف یابى ژنوم را شرح مىدهد و تاریخچه حدود یک قرن کوششهاى بشرى را در مورد کشف رمز حیات نشان مىدهد. در بخش دوم تحت عنوان «اطلاعات» به نتایج اخلاقى، فلسفى، و اجتماعى حاصل از دستیابى به این اطلاعات که انسان را خداگونه ساخته است مى‌پردازد و نشان مىدهد که این قدرت دستکارى و تغییر موجود زنده چه امکانات عظیمى را براى ساختن و یا نابودکردن در اختیار بشر گذاشته است. در بخش سوم تحت عنوان «کشف» نگاهى به تلاشهاى یک قرن گذشته مى‌اندازد و این که ما اکنون میوه چین حاصل آن کوششها هستیم. در این بخش نگاهى به پیشرفتهاى تکنولوژیک دانش ژنومیک در زمینه کشاورزى و پزشکى مى‌اندازد. نویسندگان نشان مىدهند که ژنومیک چه ابزار نیرومند و چه امکانات عظیمى را براى درمان بیماریهائى که تاکنون درمان ناپذیر بوده اند به دست انسانها داده است. با این دانش داروهائى را مى‌توان تهیه کرد که از نظر ارزش درمانى بسیار بهتر از داروهاى موجود هستند. با نگاه به نقشه ژنوم هرفردى مى‌توان بیماریهاى آینده آن شخص و فرزندان و نسلهاى آینده او را تشخیص داد و درمان اساسى کرد. تاثیر انقلاب ژنومیک بر کشاورزى نیز بررسى شده است. تهیه فرآورده هاى کشاورزى با بازده بیشتر، کیفیت و طعم بهتر به شیوه هاى آسانتر از فواید این دانش است. گندم مقاوم به آفات، برنجى که داراى مقدار زیادى ویتامین آ است، گوجه فرنگى یا سیب زمینى که در برابر سرما مقاوم است، قهوه اى که کافئین ندارد، دانه‌هاى روغنى که کلسترول ندارند، و باکتریهائى که مواد رادیو اکتیو را تجزیه کرده و از بین مى‌برند بخش کوچکى از دستاوردهاى این دانش هستند.
این کتاب به پرسشهاى زیادى پاسخ مىدهد مانند این که : چرا ما شبیه والدین خود هستیم؟ چرا دوقلوها شبیه همدیگر هستند؟ چرا ما برخى از بیماریها را از والدین خود به ارث مى‌بریم؟ همانند سازى چیست و چه تاثیرى در زندگى مادارد؟ آیا غذاهائى که ژنتیکشان تغییر یافته است زیانبخش هستند؟ ژنومیک چیست؟ مهندسى ژنتیک چه ارمغانهائى را براى بشر به ارمغان آورده است؟ تاثیر اخلاقى، فلسفى، اجتماعى بیوتکنولوژى چیست؟ آیا بر روى محیط زیست تاثیر مخرب دارد و یا اثر سازنده. آیا خوردن غذاهائى که ژنتیک آنها تغییر یافته است خطرناک است؟
پاسخ این پرسشها و پرسشهاى بسیار دیگرى شبیه آن در پى یک قرن کوششهاى دانشمندان رشته‌هاى مختلف زیست شناسى، پزشکى، و ژنتیک یافته شد. در سال ١٩٩٠ خبرگزاریها گزارش دادند که دانشمندان گوسفندى را از یاخته پستان گوسفند دیگرى به وجود آورده‌اند. دالى اولین گوسفندى بود که بدون نیاز به پدر از سلول پستان یک گوسفند دیگر همانند سازى شد. این گوسفند توجه جهانیان را به دانش جدید ژنومیک بیش از بیش جلب کرد. اکنون مردم مى‌دیدند که حاصل دانش ژنتیک چیست و محصولات آن از چه دستى است.
آگاهى از موضوعات این کتاب فقط مختص به علاقمندان این رشته نیست. بلکه همه ما به عنوان مصرف کننده محصولات بیوتکنولوژى و مهندسى ژنتیک باید از آنها اطلاع داشته باشیم زیرا روز به روز فرآورده ها و محصولات تازه و متفاوتى از آنها به بازار مىآید. از داروهاى حاصل از شیوه هاى شیوه هاى بیوتکنولوژى، تا غذاهاى حاصل از گیاهان و جانورانى که ژنتیک آنها تغییر یافته است. هم اکنون در بعضى از کشورهاى جهان غذاها و فرآورده هاى مختلف کشاورزى در دسترس عموم مردم قرار دارد بنابراین ما به عنوان مصرف کننده باید تصمیم بگیریم که آیا آنها را مصرف کنیم و یا بى درنگ رد کنیم؟ یا این که در هرمورد اطلاعات لازم را گردآورى کرده و در باره آنها تصمیم بگیریم.
تاثیر این دانش بر روى زندگى، بهداشت، اخلاق و فلسفه در قرن بیست و یکم بسیار بیشتر از تاثیرى است که علوم فیزیکى در قرن گذشته بر جامعه بشرى داشته است. تکنولوژى ژنومیک مسایل بسیارى را حل کرده است. مثلا نویسندگان به خوبى نشان مىدهند که چه گونه این تکنولوژى پرتو نوینى بر مسایل مربوط به نژاد انداخته و نشان داده است که نژاد یک مفهوم سیاسى است و نه یک مفهوم زیست شناسى و تمام انسانها صرف نظر از نژاد، و ملیت از ژنوم مشابهى ساخته شده اند. استفاده از د.ان.آ. براى تشخیص مجرمان اکنون به ابزار بسیار مهمى تبدیل شده است و جاى انگشت نگارى را گرفته است. این تکنیک جان افراد بسیارى را که به حبس ابد و یا اعدام محکوم شده بودند از مرگ نجات داده است و آنها را دوباره به جامعه برگردانده است. ژنومیک اما مسائل نوین بیشمارى را نیز پدید آوره است. اما آیا شما مى‌خواهید بدانید که خود شما و یا فرزند و یا نوه شما در آینده به چه بیماریهایهائى دچار خواهند شد؟ اگر دانستید که در آینده اى نزدیک به سرطان دچار خواهید شد چه تاثیرى بر زندگانى شما خواهد داشت؟
این کتاب به شیوه‌اى نوشته شده است که خواننده در هر سطحى از آگاهى از مسایل و موضوعات مربوط به بیوتکنولوژى، زیست شناسى، و پزشکى باشد مى‌تواند از آن استفاده کند. نه تنها افرادى که هیچ اطلاعى از این موضوعات ندارند، بلکه براى دانشجویان، و پژوهشگران مربوط به علوم زیستى و پزشکان نیز مفید است و اطلاعات جدیدى را در اختیار آن ها مى‌گذارد. منابع هر پاراگراف در متن کتاب آمده است و کسانى که مى‌خواهند در سطح عمیقترى با این دانش آشنا شوند مىتوانند به این منابع رجوع کنند. کتاب با نثرى روان به فارسى ترجمه شده است و در پایان کتاب یک واژه نامه انگلیسى به فارسى به توضیح بعضى از واژه هاى مربوط به ژنتیک که در کتاب به کار رفته است، مى‌پردازد. چاپ کتاب با حروفچینى تمیز و شکلهاى رنگى آن جلوه خاصى به کتاب داده است. براى کسانى که مى‌خواهند در عمق بیشترى با این موضوع آشنا شوند منابع پایان کتاب کمک بزرگى است.
