کتاب‌

معرفي فرهنگ داروسازى انگليسى به فارسی

دکتر محمدرضا صداقت

فرهنگ داروسازى انگليسى به فارسى
نوشته: دکتر محمدرضا توكلی صابری
۵۴۶ صفحه - ١٢٠٠٠ تومان
ناشر: انتشارات مازيار
چاپ اول: ١٣٨٩

سرانجام ٨٨ سال پس از تاسيس مدرسه دواسازى در دارالفنون و  ٧۶ سال پس از تاسيس دانشكده داروسازى تهران اولين فرهنگ داروسازى منتشر شد. دكتر توكلى صابرى  پيش از انتشار اين فرهنگ  در سال ١٣۵٣ اولين فرهنگ دارويى و در سال ١٣۶۴ اولين فرهنگ داروپزشكى انگليسى – فرانسه – فارسى را منتشر ساخته بود.
مولف در مقدمه فرهنگ مىنويسد: «داروسازى همانند پزشكى حرفه‌اى است كه بر پايه دانش‌هاى گوناگونى استوار است. اين دانشها علاوه بر علوم پايه مانند شيمى، فيزيك، زيست شناسى، و رياضيات طيف وسيعى از دانشهاى ديگر را نيز شامل مىشود، مانند داروشناسى (فارماكولوژى)، كاراندام شناسى (فيزيولوژى)، گياه شناسى، انگل شناسى، مفردات پزشكى، دارويش (فارماسوتيك)، شيمى دارويى، ميكروب شناسى، شيمي زيستي (بيوشيمى)، تشريح، و آمار و هركسى كه به اين حرفه اشتغال دارد نيازمند دانستن واژه‌ها و اصطلاحات همه اين دانش‌ها است. اين فرهنگ به منظور برآوردن چنين نيازى تهيه شده است. در اين فرهنگ مهمترين واژه‌هاى داروسازى و رشته‌هاى وابسته به آن با معادل‌هاى فارسى آمده است. هدف از تاليف اين كتاب اين است كه واژه‌هاى مورد نياز هركسى را كه در يكى از زمينه‌هاى داروسازى به كار مىپردازد فراهم آورد. از داروسازى كه در داروخانه يا بيمارستان كار مىكند تا داروسازى كه در مراكز صنعتى و توليد، مراكز تحقيقاتى، بيمارستانها، مراكز آموزشى، و يا شركتها و بخشهاى اقتصادى فعال است. بنابراين همه واژه‌هايى كه مورد نياز و كاربرد طيف وسيعى از داروسازان است در اين كتاب فراهم آمده است. از واژه هاى مربوط به دارويش (فارماسوتيك) و داروشناسى (فارماكولوژى) تا واژه‌هاى مربوط به مديريت، اقتصاد، و حسابدارى در حدى كه يك داروساز به آن نياز دارد. نويسنده تمام واژه‌هايى را كه در طى سى سال گذشته در اين زمينه ساخته است در اين كتاب گنجانده است.»  اين فرهنگ نياز به چند فرهنگ متعدد را رفع مىكند.
همه  فرهنگهاى انگليسى فارسى پزشكى و رشته‌هاى وابسته به آن كه تاكنون منتشر شده‌اند، فرهنگهاى ترجمه اى هستند، به جز فرهنگ دكتر حسن مرندى كه در دهه چهل شمسى منتشر شد. عيب بزرگ همه  اين فرهنگهاى ترجمه اى  اين است كه بسيارى از واژه هاى  معادل معمولا با تلفظ فرانسه  و گاهى با تلفظ آمريكايى در برابر اصطلاحات انگليسى گذاشته شده اند، و هيچ كوششى نشده است تا براى آنها معادلهاى فارسى ساخته شود. اين فرهنگ‌ها معمولا فاقد واژه‌هاى مربوط به بسيارى از روشها، داروها، و بيماري‌هايى است كه در فرهنگ پزشكى هزارساله ايرانى وجود دارد. در فرهنگ  داروسازى دكتر توكلى صابرى بسيارى از  گياهان دارويى واصطلاحات طب سنتى مانند ترنجبين، شيرخشت، گل گاوزبان، شيرين بيان، كاسنى، سه پستان، شاهتره، فلوس، كتيرا، عناب؛ شيوه هاى درمانى مانند، باد كش كردن، اماله، فصد، بيماريها قولنج، كوفت، و زندگينامه بسياري از پزشكان و داروسازان ايران مانند رازي، ابن سينا، علي بن عباس المجوسي، يوحنا بن مساويه و بسياري ديگر و همچنين زندگينامه پزشكان و داروسازان جهان اسلام مانند ابوالقاسم زهراوي، موسي بن ميمون و نيز زندگينامه پزشكان و داروسازان غرب مانند بقراط، جالينوس، ديوسكوريدوس، ديوكلس، لويي پاستور، ادوارجنر، رابرت كخ آمده است
مزيت ديگر اين كتاب معادلهاى فارسى است كه نويسنده براى اصطلاحات جديد انگليسى وضع كرده است و به غناى كتاب افزوده است، از آن جمله اند دارويش براى pharmaceutics ، پيوسته رهش براى  sustained-release و راست رهش براى controlled-release  (با توجه به تعريف اين دو  و تفاوت ظريف اين دو از نظر داروسازى  بالينى اين معادل گذارى بسيار دقيق است)،زنده مانى براى survival ، شكنندگى و تردى براى friability ، دير پا براى long acting ، زيرسى براى bioavailability ، خوردارو براى neutraceutical ، مدل تك باجه اى براى one compartment model  و بسيارى معادلهاى فارسى ديگر. تعاريف هر واژه مختصر و مفيد است و اطلاعات كافى در مورد هر واژه مىدهد.

از مشخصات ديگر اين فرهنگ اين است كه مولف تمام پيشوندها و پسوندهاى لاتين و يونانى را كه به وفور در اصطلاحات پزشكى به كار مىرود گردآورى كرده  و مفرد و جمع بودن آنها را مشخص كرده است كه كمك بسيارى در يادگيرى اصطلاحات پزشكى  اين دو زبان مىكند.
دكتر توكلى صابرى كه خود ويراستار نشريات پزشكى در آمريكاست بسيارى از واژه هايى را كه در فرهنگ هاى پزشكى و يا داروسازى انگليسى زبان نيست گردآورى كرده و در اين فرهنگ منتشر ساخته است. نگارنده اين فرهنگ را با چهار فرهنگ انگليسى به انگليسى  داروسازى مقايسه كرده و آن را مفصل تر دقيقتر و جامعتر يافته است. تعداد واژه هاى اين فرهنگ دوبرابر فرهنگهاى انگليسى به انگليسى موجود است.
فرق مهم اين فرهنگ با فرهنگ هاى ديگر در اين است كه روش فرهنگ نويسى نوينى در اين كتاب به كار گرفته شده است به اين ترتيب كه هر واژه مركب به طور مستقل و بر حسب اولين واژه مرتب شده است، يعنى  واژه هاى مركبى مانند  drug metabolism  و يا  Down  syndrome   هردو در حرف  D  آمده اند و نه در زيرmetabolism   و يا syndrome  زيرا با اين روش واژه هاى مركب آسانتر پيدا مىشوند
 اين كتاب كه حاوى بيش از ١۵٠٠٠ واژه پزشكى، داروسازى است  ويژه داروسازان نيست، بسيارى از پزشكان، دندانپزشكان، پرستاران و ساير رشته هاى وابسته نيز مىتوانند از آن بهره گيرند، زيرا بسيارى از معادلهاى فارسى اين كتاب در فرهنگهاى پزشكى ديگر وجود ندارد. حروفچينى و صفحه بندى كتاب بسيار مناسب و چشم نواز است.

• < قبلی
• بعدی >