حکمت و فلسفه
گفتگو با اعوانی: فلاسفه ما حکمت را از فرهنگ علوی و رضوی اقتباس کردند
- حکمت و فلسفه
- نمایش از دوشنبه, 25 شهریور 1392 15:22
- بازدید: 4848
برگرفته از تارنمای دایرة المعارف بزرگ اسلامی
یکی از مهمترین یادگارهای امام علی‌بن موسی الرضا(ع) مناظرات آن حضرت در مجالس مأمون عباسی است، ایشان با دانشمندان ادیان مختلف مناظره می‌کرد و از آنجایی که در این مباحثات از شیوه عقلی و نقلی بهره می‌بردند، بسیاری از این افراد ایمان می‌آورند. نظرات دکتر غلامرضا اعوانی، چهره ماندگار فلسفه ایران را در این باره می خوانید.
عقلانیت در فرهنگ رضوی به چه صورت نمود یافته است؟
ائمه به ویژه امام رضا(ع) در مباحثاتشان به عقل و جهل بسیار پرداخته‌اند، در حدیث آمده که اولین چیزی که خدا خلق کرد، عقل بود بنابراین عقل بر اساس آیات و روایات اولین مخلوق خداوند است. با توجه به اینکه همه ائمه از یک نور خلق شدند، عقل واسطه حق و خلق است و از این طریق برکات خداوند به سوی انسان سرازیر می‌شود. ائمه اطهار به ویژه امام رضا(ع) همانطور که در فرهنگ رضوی مشهود است، به عقلانیت تأکید داشتند، امام رضا (ع) عالمی صبور و دیندار بوده که در تمام سیره زندگی‌شان به عقل تأکید ویژه داشتند.
فلاسفه و حکما چگونه از فرهنگ رضوی متأثر شدند؟
حکمت فلاسفه‌ای همچون سهروردی و ملاصدرا علوی و رضوی بوده و اصلاً یکی از مهترین عللی که این حکما در ایران زمین و جهان اسلام درخشیدند به دلیل همین تبعیت از ولایت ائمه اطهار(ع) است، فرهنگ رضوی سراسر محتوایش حکمی است. خداوند در قرآن کریم در آیه «وَیُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَالحِکمَةَ» انبیاء را وارث کتاب و حکمت می‌داند، پس برجسته‌ترین حکیم رسول اکرم (ص) است. بنابراین فلاسفه و حکمای ما مسبوق به حکمت دینی بودند و این امر از ابن سینا گرفته تا سهروردی و ملاصدرا مشاهده می‌شود. در نهایت یکی از مهمترین نتایج حکمت اندیشمندان و حکمای ایران اسلامی توجه به حکمت و فرهنگ رضوی، علوی، قرآنی و ... است.
عقلانیت چگونه در مناظرات امام رضا(ع) منعکس شده است؟
با توجه به مناظرات امام هشتم با ادیان مختلف در دوران حیات که برخی از اینها به اجبار و برخی به صلاح ایشان صورت گرفته است، این مناظرات همه عقلانیت و ولایت الهی را نمایان می‌کند. ائمه از مراتب بالای عقل برخوردار بودند و ولایتشان نیز مطلق است بنابراین امام رضا (ع) نیز عاقل مطلق هستند.
برای ترویج فرهنگ رضوی چه گام‌هایی می‌توان برداشت؟
نخست باید حقایق این فرهنگ را به خوبی درک و سپس آن را فرهنگ سازی کرد، امام رضا(ع) همچون سایر ائمه دارای ویژگی‌های شاخصی از جمله علم، حلم، عقل کامل و ... بودند که اینها از خصوصیات حسنه رسول اعظم(ص) است و باید بتوان آنها را معرفی و شناسایی کرد. ائمه همه هم از وارثان جسمانی حضرت ابراهیم و هم روحانی بودند تمام خصوصیات پیامبر (ص) در ائمه دیگر نمایان بوده است و باید بتوان این گنجینه‌ها را شناخت. بنابراین اخلاق و رفتار ائمه (ع) از جمله امام رضا(ع) همان اخلاق نبوی است مسلمانان باید بتوانند از فرهنگ رضوی درس بگیرند چرا که آنها ورثان حقیقی پیامبر(ص) هستند.
