گردشگری
بروجرد؛ نگینی سبز در دامنه زاگرس
- گردشگری
- نمایش از جمعه, 17 شهریور 1391 23:08
- بازدید: 4971
برگرفته از روزنامه اطلاعات
بروجرد یکی از شهرستان‌های استان لرستان در غرب ایران است. این شهرستان که در منطقه کوهستانی زاگرس قرار دارد و مرکز آن شهر بروجرد است، از شمال به شهرستان‌های ملایر و نهاوند در استان همدان، از شرق به شهرستان شازند در استان مرکزی، از جنوب به شهرستان دورود و از غرب به شهرستان‌های خرم آباد و دلفان محدود می‌شود.
این شهرستان 1606 کیلومتر مربع مساحت دارد و از دو بخش مرکزی و اشترینان و 7 دهستان تشکیل شده است.
بلندترین نقطه شهرستان بروجرد قله ولاش با ارتفاع 3623 متر در غرب شهر بروجرد و پست‌ترین ناحیه در دشت سیلاخور با ارتفاع تقریبی 1500 متر قرار دارد. شهرستان بروجرد بخشی از منطقه کوهستانی زاگرس شمالی است. این منطقه مشتمل بر کوه‌های مرتفع زاگرس در غرب و جنوب، دشت سیلاخور در مرکز و پیشکوه‌های داخلی زاگرس در شرق و شمال است. کوه‌های بلند زاگرس به‌صورت نواری از شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده‌اند و مرز طبیعی بین دشت سیلاخور و سرزمین تاریخی لرستان به حساب می‌آیند. رشته کوه بزرگ گرین یا گرّی با طول 180 کیلومتر بخشی از زاگرس مرتفع است که از شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده و اشترانکوه دنباله آن است. قلل عمده این رشته کوه، چهل نابالغان، ولاش با ارتفاع 3623 متر و میش پرور هستند. پست‌ترین ناحیه، در دشت سیلاخور با ارتفاع تقریبی 1500 متر قرار دارد. گِلِرود، تیره، ماربره و تهیج رودهای شهرستان بروجردند که از سراب‌ها و چشمه‌های فراوان منطقه مانند سراب ونایی، زارم، کرتول، زرشکه، سفید، پنبه، جانیزه و چشمه‌های دره خونی سرچشمه می‌گیرند.
بروجرد دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است که حداکثر دمای آن به 40 و حداقل آن به 20 درجه زیر صفر می‌رسد. میزان بارندگی این شهرستان 480 میلی‌متر در سال است که در فصول سرما بارش‌ها بیشتر به‌صورت برف می‌باشند.
دامنه‌های کوه‌های زاگرس در محدوده بروجرد از تنوع گیاهان خودرو برخوردار است و بسیاری از گیاهان ناحیه بروجرد ارزش خوراکی یا دارویی دارند. در محدوده فعلی شهرستان بروجرد جنگل وجود ندارد، اما در ناحیه سیلاخور و در دامنه کوه‌های زاگرس که به‌طور سنتی جزو منطقه بروجرد به حساب می‌آیند، جنگل‌هایی از درختان بلوط و ارس وجود دارد.
گل گاوزبان، خاکشیر، گل ختمی، آویشن، عناب، ترنجبین، پر سیاوش، کاسنی، گل سرخ، شقایق، بیدمشک، لاله، زنبق، شیرین بیان، بن سرخ، خاکشیر و نرگس و همچنین گیاهانی چون پیشوک، شنگ، زرشک، کنگر، ریواس، حاجی بیان، فرفیان، پونه و نعناع از گیاهان خودروی منطقه‌اند. محصولات کشاورزی و باغی عمده بروجرد شامل گندم، جو، چغندر قند، ذرت، لوبیا، نخود، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی، پنبه، باقلا، محصولات جالیزی، سبزی و میوه‌هایی چون سیب، انگور، گلابی، آلو، آلبالو، گیلاس، بادام، گردو، انجیر و سنجد است.
گونه‌های جانوری مانند گرگ، روباه، خرگوش، شغال، خرس قهوه‌ای، کفتار، بز کوهی، میش، مار، لاک پشت و برخی از خزندگان و پرندگان (کرکس، درنا، تیهو، بلبل، سهره، رنگرز، دارکوب، عقاب، قوش، پرستو، گنجشک، سار، کلاغ و زاغچه) در منطقه بروجرد به چشم می‌خورند.
* جاذبه‌های گردشگری
شهرستان بروجرد به دلیل برخورداری از جاذبه‌های تفریحی، تاریخی و مذهبی هر سال در فصول بهار و تابستان پذیرای میهمانان و گردشگران فراوانی از سراسر کشور است.
مسافران و گردشگرانی که با عبور از بروجرد به سمت دیگر شهرهای کشور به ویژه جنوب می‌روند، بی‌شک توقفی حتی کوتاه در مناطق بکر و تفرجگاه‌های این شهرستان خواهند داشت و با رفتن به دامان طبیعت دل انگیز این منطقه، خاطرات خوشی را رهاورد سفر خود خواهند کرد.
اغلب محورها و جاده‌های خروجی و حاشیه شهرستان بروجرد به روستاهای خوش آب و هوایی ختم می‌شود که زیبایی‌های آن در تمام فصول سال چشم هر بیننده را به خود خیره می‌کند.
در میان این همه مواهب الهی تفرجگاه بکر سراب «کرتول» همچون نگینی سبز و آبی با عطر روحبخش گل‌ها و سبزه‌زارها پذیرای گردشگران و دوستداران طبیعت است. تفرجگاه سراب کرتول در دامنه کوه‌های گرین و در میان قلل زیبای هجده یال و قله‌های نهاوند مانند یال کبود و چل نابالغان و دره سیب با پذیرایی از گردشگران بر خود می‌بالد.
هر سال به واسطه بارش فراوان برف در ارتفاعات این منطقه و آب شدن تدریجی برف در فصل‌های بهار و تابستان، رودخانه‌ای خروشان و زیبا در دامنه این کوه‌ها پدیدار می‌شود.
تفرجگاه سراب کرتول با درختان کهنسال و آب زلال فراوان در فاصله 18 کیلومتری شهر بروجرد و در جوار روستای توده زن قرار دارد.
* ونایی
ونّایی نام روستایی بزرگ و آباد در شهرستان بروجرد است. این روستا که از توابع بخش اشترینان است در 12 کیلومتری شمال غرب شهر بروجرد در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد.
ونایی به عنوان یکی از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین مناطق روستایی بروجرد، از 10 کوه و قله مرتفع و شگفت انگیز از جمله «هجده یال»، «سه کوزان»، «والاش»، «برنجه» و «هیگره» برخوردار است.
ونایی در تنگه‌ای بین دو کوه بلند برآفتاب و کوه گرین قرار گرفته است و آب و هوایی کوهستانی دارد. زمستان‌های آن سرد و پربرف و تابستان‌هایش خنک و معتدل است.
جنوب ونایی را دشت کوچکی تشکیل می‌دهد که به دلیل وجود آب فراوان، کشاورزی در آن رونق دارد. وجود چشمه‌سارهای جوشان همچون سراب سفید، دو روزنه، طوطیا و سراب پنبه که از دامنه کوه‌های این منطقه می‌جوشد و منبع اصلی آب آشامیدنی شهر بروجرد است، علاوه بر رونق کشاورزی، طراوت ویژه‌ای را با صدای دلنشین جویبارها در کنار عطر سبزه‌های بهاری و خنکی نسیم دشت‌ها در مقابل چشم گردشگران به تصویر می‌کشد.
رودخانه مهیج و خروشان سیمره که از تلاقی چشمه‌سارهای پرآب این منطقه تشکیل شده، گامی بلند را برای سیرابی دشت‌های جنوبی لرستان و پیوستن به رودخانه دز در خوزستان برداشته است. این روستا با جاده آسفالته به بروجرد و اشترینان و با جاده شنی به الشتر وصل می‌شود.
منطقه سرسبز و بکر روستای «ونایی» از جمله مناطق پرجاذبه بروجرد به شمار می‌رود که اغلب گردشگران و به ویژه دوستداران کوهپیمایی و کوهنوردی اوقات خوشی را در آن سپری می‌کنند. ونایی که از مناطق گردشگری طبیعی بروجرد است و در فهرست روستاهای گردشگری استان لرستان قرار دارد، دارای یک قلعه تاریخی و یک دهنه غار است. ونایی به خاطر سرچشمه‌های گوناگون، بیشه زارها و کوه‌های مرتفع از توان بالایی در بخش گردشگری برخوردار است.
ونایی زیستگاهی مناسب برای گونه‌های جانوری بومی منطقه نیز به شمار می‌آید و گراز، گرگ، روباه، خرگوش، موش صحرایی، کفتار، خدنگ و پرندگانی مانند حواصیل، کبک، خروس کولی و چنگر از جمله جانوران این منطقه کوهستانی هستند.
پوشش گیاهی غنی و نایی به ویژه در بهار طبیعت و تابستان همواره مورد توجه اهالی و گردشگران بوده و رویش گیاهان معطر دارویی و خوراکی همانند پونه، بابونه، گون و میخک وحشی به وفور در این منطقه مشاهده می‌شود.
* گلدشت
منطقه درختی و سرسبز «گلدشت» بروجرد از جمله تفرجگاه‌های این شهرستان است که اغلب مسافران و گردشگران با نام و ویژگی‌های طبیعی آن به خوبی آشنایی دارند.
گلدشت یک دره و جلگه وسیع در دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده زاگرس است که محدوده آن از غرب تپه چغای بروجرد آغاز می‌شود و تا کپرگه ادامه دارد.
گلدشت مشتمل بر چندین روستا است که روستاهای فیال، شیخ میری، قلعه و کپرگه بخش‌های مهم آن هستند. دسترسی به گلدشت از طریق جاده آسفالته به طول 12 کیلومتر از غرب شهر بروجرد امکانپذیر است.
دو طرف جاده گلدشت بروجرد پوشیده از باغ‌های سیب است که در فصل بهار دیدن شکوفه‌های درختان چشم هر رهگذر را به خود خیره می‌کند و انتهای این باغ‌ها نیز به رودخانه پر آب گلرود ختم می‌شود.
گلدشت ناحیه ییلاقی شهروندان بروجردی به شمار می‌آید و ویلاهای زیبایی در گوشه و کنار آن دیده می‌شود.
سراب‌ها و چشمه‌های گوناگونی در این دره آبرفتی وجود دارد و آب ناشی از ذوب برف‌های قلل کوه گرین و کوه میش پرور باعث روان شدن رودخانه‌ای دائمی در این ناحیه شده است که به تبع آن کشاورزی و باغداری در این ناحیه سرسبز رونق زیادی دارد.
* دریاچه و باغ فدک
اگر بخواهیم به جاذبه‌های شهری بروجرد اشاره کنیم علاوه بر آثار تاریخی، بافت مرکزی شهر و خانه‌های تاریخی باید به مکان‌های تفریحی چون دریاچه فدک، تپه چغا و بوستان‌های زیبای این شهر نگاهی داشته باشیم.
دریاچه فدک را به نوعی می‌توان بزرگترین دریاچه مصنوعی غرب کشور نامید و «تپه چغا» نیز یکی از تفرجگاه‌های بروجرد است که این مکان به خوبی از ورودی‌های شهر دیده می‌شود.
این مکان نیز که در شمال بروجرد قرار دارد مشرف به شهر بروجرد است و گردشگران از این نقطه می‌توانند تمام زیبایی‌ها و قابلیت‌های شهر را مشاهده کنند.
در سال‌های گذشته این مکان به تفرجگاهی دلنشین برای مسافران تبدیل شده و افراد از نشستن در کنار دریاچه مصنوعی و آلاچیق‌های این مکان لذت می‌برند.
باغ فدک یکی دیگر از تفرجگاه‌های بروجرد است که درچند سال اخیر شهرت زیادی بین مسافران داشته است. وجود سه دریاچه بزرگ در این باغ و قایقرانی دراین مکان برای گردشگران بسیار دل انگیز است.
انواع قرقاول، طوطی، فنج، قناری، کبک، مرغ و خروس، طاووس، مرغ مینا، پرندگان شکاری و پرندگان آبزی وهمچنین بلبل خرمایی، یاکریم معمولی و چینی(الماسی)، بوقلمون و شترمرغ آفریقایی در این پارک وجود دارد.
در این باغ علاوه بر پرندگان مختلف جانورانی مانند میمون، سنجاب، خرگوش، آهو و اسب نیز نگهداری می‌شود.
اغلب این جانوران از ک‍ش‍ور‌ه‍‍ای‍‍ی با آب و ه‍و‌ا مختلف مانند بلژیک، هندوستان، سنگال، لهستان، اندونزی و آمریکا خریداری شده‌اند.
پارک پرندگان شهرستان بروجرد به عنوان نخستین پارک پرندگان لرستان با الگو گرفتن از پارک‌های پرندگان کشور از جمله پارک پرندگان شهر اصفهان، امروز به یکی از معروفترین پارک‌های پرندگان غرب کشور تبدیل شده است.
* بازار بروجرد
بازار بزرگ بروجرد که ساکنان محلی به آن راسا به معنی راسته بازار می‌گویند، عمده‌ترین مرکز تجارت سنتی شهر بروجرد است که مورد استفاده شهرنشینان و روستائیان شهرستان بروجرد و مناطق اطراف قرار می‌گیرد. این بازار همچنین نقش عمده‌ای در تجارت منطقه‌ای استانهای لرستان، مرکزی و همدان دارد.
سابقه بازار بزرگ و قدیمی بروجرد احتمالا به نخستین دوره‌های شکل‌گیری شهر بر می‌گردد متاسفانه بخش اعظمی از راسای اصلی
سر پوشیده آن در دهه‌های 20 و 30 به علل‌‌های مختلف از جمله ساخت خیابان و آتش‌سوزی از بین رفته است و به جز چند راسته فرعی و حدود شش سرای تجاری بقیه نو ساز هستند اما با این وجود بازار به همان شکل سابق و حرف و پیشه‌های مختلف کارکرد خود را حفظ کرده است. از جمله این سراهای قدیمی می‌توان به سرای حافظی، قیصریه، سرای وحدتی و سرای نیک‌نژاد اشاره کرد.
بازار بروجرد مشتمل بر راسته بازارها، کاروانسراها و مراکز جانبی مانند حمام و مسجد است. راسته بازارها عمدتاً به مشاغل ویژه اختصاص دارند و با همان نام شناخته می‌شوند مانند بازار مسگرها، بازار علاف‌ها، بازار زرگرها و بازار چلنگرها. کاروانسراها در دوران قاجار و پهلوی ساخته شده‌اند و عمدتاً با ورودی‌های متعدد به راسته بازارها و دیگر سراهای مجاور متصل می‌شوند. برخی از این کاروانسراها از جمله کاروانسرای حافظیه از نظر معماری ارزشمند هستند.علیرغم تغییرات شدید در سبک زندگی مردم، هنوز ردپای بسیاری از مشاغل سنتی در بازار بروجرد دیده می‌شود و عده‌ای به تولید محصولات سنتی مانند گیوه و جوراب، نخ و ریسمان، ظروف مسی و پارچه‌های سنتی مشغولند. محصولات تولیدی اینان بیشتر به مصرف روستائیان و عشایر کوچرو می‌رسد.
* مسجد جامع بروجرد
مسجد جامع بروجرد که به مسجد جمعه (با گویش بروجردی مچد جمه) نیز شناخته می‌شود، مسجدی تاریخی و از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شده است. این مسجد زیبا در دل یکی از محله‌های تاریخی شهر به نام دو دانگه واقع شده و از نظرمعماری و قدمت، از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.معماری مسجد جامع بروجرد بسیار منحصر بفرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایران است که هم ویژگی‌های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است. بخش قدیمی‌تر بنا، گنبدخانه آن است که در ضلع جنوبی قرار گرفته است و به اعتقاد مردم محلی و نیز بر اساس شواهد معماری، پیش از تبدیل این بنا به مسجد، آتشکده‌ای بزرگ بوده است. معماری این بخش، مشابه چارطاق‌های دوران ساسانی است. مسجد دارای دو در غربی و شرقی است که به صورت غیر مستقیم به صحن اصلی باز می‌شوند. در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد که قدیمی‌ترین بخش آن است قرار دارد و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخش‌ها قرار گرفته که در تابستان‌ها فضای خنکی را ایجاد می‌کند. ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعدها به مجموعه افزوده شده است.
بنای اولیه این مسجد به صورت مجموعه‌ای شامل مسجد، حمام، آب انبار، ساختمان غـریب خانه، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بعضی از این آثار از بین رفته است. بنای مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد
تک ایوانی اسـت کـه دارای دو در ورودی در قسمتهای شرقی و غربی است. بنا شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است. بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده‌اند و بخش‌هایی به آن افزوده‌اند.
یکی از دیدنی‌های اصلی این مسجد منبر چوبی نه پله آن است و حکاکی روی آن، تاریخ 1608 هجری قمری را نشان می‌دهد. سازنده آن، یارمحمد نجار بوده است.
بروجرد چنان که از نامش پیداست، از شهرهای کهن ایران است؛ دیار عالمان بلندآوازه و شهر دانش. آنچه در پی می‌آید، گزیده‌ای از چند سفرنامه به بروجرد است.
«هنگام مغرب وارد بروجرد شدیم. در منزل میرزا حاجی محمد.. فردا در شهر گردش کردم. واقعاً بروجرد دارالسرور است: سراپا سبز و خرم، پرآب و باغ و صفا و گلستان.»
(حاج سیاح)
«به بروجرد وارد شدیم. شهر سبز حضرت سلیمان که جزو افسانه‌هاست، همین بروجرد است. شباهت بسیاری به شهر شیراز دارد. در کنار رود کوچکی که از مغرب به مشرق جاری است، شهر در میان تلال و جبال واقع شده و این تلال به درجه‌ای قشنگ و سبز و خرم و نمایان است که مافوق ندارد. چشم بیننده از نظاره او سیر نمی‌شود.
اطراف شهر باغات بسیار دارد مشهور به تکایا.. بسیار قشنگ و با تماشاست.»
(خاطرات ظل‌السلطان)
«آبادی بروجرد در دامنه همواری واقع است. شهر خوبی است... آنقدر باغات باصفا و تکایای خوب در اطراف این شهر هست که چشم از سیر آنها باز ماند.. در خارج شهر مرحوم حسام‌السلطنه باغ بسیار بزرگی موسوم به باغ شاه ساخته‌اند. در وسط باغ شاه عمارت مرتفع بسیار خوبی با حوضهای بزرگ، خیابانها و گلستانها دارد. واقع، باغی به این صفا کمتر دیده شده بود.
در این شهر رسم نیست اطراف باغات را دیوار بکشند. در عوض دیوار، نهری می‌کنند. دو سمت نهر را درختهای بسیار درهم با درختهای گل سرخ و نسترن می‌کارند. داخل شدن، سوای از دری که دارد، ممکن نیست؛ ولی از نبودن دیوار، همه باغات به تمام تجلی به نظر بیننده جلوه کند.
اطراف این شهر در فصل بهار قطعه‌ای از قطعات بهشت است. آنقدر بلبل در این باغات هست که از بانگ نوای آنها انقلاب در حالت شنونده به هم می‌رسد. همه قسم فواکه بسیار است، خاصه انگور...
مردمش از طوایف الوارند: خوشرو، خو‌ش‌مو، شیرین زبان، به دل نزدیک، مهربان و... بر روی هم ولایت جامع خوبی است.»
(سلطان محمد سیف الدوله)
«از نشریه ادبی بروجرد لذت مخصوصی بردم. این نشریه رایحه کوهستان و صفای چیزهایی را داشت که بیشتر با آب و بلندی و پاکی و بی ریایی طبیعت و آفرینش سر وکار دارد.. یکی از علل اصلی علاقه من به شهر بروجرد، این است که پدر شهیدم سید جمال‌الدین واعظ در قبرستان آن شهر آرمیده است. ای کاش لطف فرموده در چند سطر وضع و احوال کنونی مزار پدرم را برای پسر هفتاد و چند ساله‌اش می نوشتید!»
(سید محمد علی جمالزاده)
