ایران‌بوم

در یک فرسنگی شرق شهر قم، پشت مسجد جمکران و درست در وسط بافت مسکونی روستای جمکران، یک چهاردیواری از خشت و گل قرار دارد که حالا زمین بازی بچه‌های روستای جمکران شده است و رد دوچرخه و توپ بچه‌ها هر روز، خشتی از دیوار را پایین می‌ریزد.

adidas calabasas cream factory san jose menu - GZ3194 - adidas Ultra Boost 2021 White Multicolor | Nike nike shox for girls youth soccer Valentine's Day DQ9320 , 100 - nike twist women black boots sale girls on youtube - JofemarShops

به گزارش ایسنا، این چهاردیواری از درون خالی، که به حیاط خلوت اهالی روستای جمکران تبدیل شده، از گذشته‌های دور که حتی قدیمی‌های این روستا هم آن را به یاد نمی‌آورند، در همین شرایط بوده است و تنها تفاوتش با بچگی آن‌ها، خالی شدن کف محوطه از زباله و پر شدنش با سنگ‌ریزه و شن است.

تابلوی معرفی این بنا در سال‌های گذشته همراه در ورودی این چهاردیواری توسط معتادان از جا کنده شد و حالا دیگر نشانی برای معرفی این بنای خشت و گلی باقی نمانده است؛ اما اگر بتوان به حافظه قدیمی‌های کوچه ‌پس‌کوچه‌های روستای جمکران اعتماد کرد، نام این چهاردیواری «قلعه‌گبری» است، قلعه‌ای که اهالی محل آن را به نام قلعه «گِلی» می‌شناسند و ساخت آن را به زمان «جمشیدشاه» از شاه‌های پیشدادی نسبت می‌دهند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قم درباره این قلعه به خبرنگار ایسنا توضیح داد: تنها چیزی که از این قلعه باقی مانده، چهاردیواری آن است که در وسط آن زندگی جریان دارد. چیدمان دیوارهای این قلعه در نوع خود، خاص است، به‌گونه‌ای که نیم متر چینه، چند رج خشت از بالا تا پایین دیوار را به ترتیب پر کرده است.

عمار کاووسی با بیان این‌که این قلعه در مرکز روستای جمکران قرار دارد، گفت: هرچند بعد از ثبت این مکان در 17 آذرماه 1379 در فهرست آثار ملی، برای این بنا در ورودی گذاشته شد و تابلویی با هدف معرفی، کنار آن نصب شد، ولی این قلعه تا مدت‌ها زباله‌دانی روستا بود. سرانجام در هماهنگی با شهرداری منطقه برنامه‌ریزی‌هایی برای سامان‌دهی آن انجام شد و شهرداری طرح تبدیل قلعه به پارک را مطرح کرد که طرح آن بررسی و تثبیت شد؛ اما متأسفانه با وجود انجام اقداماتی مانند پاک‌سازی فضا از زباله‌ها، مسطح کردن کف قلعه با شن و ماسه، استحکام‌بخشی دیوارها و تقویت پایه‌های فرسوده آن توسط اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قم، شهرداری تعهد خود را در قبال طرحی که ارائه کرد، انجام نداد.

او ادامه داد: چهار دیوار قلعه به یکدیگر متصل هستند و ارتفاع آن حدود شش تا هفت متر با قطر حدود دو متر است و مصالح آن از خشت و چینه است. به نظر می‌رسد این دیوارها حالت دفاعی داشته‌اند و با توجه به این‌که یک سازه دفاعی از استحکام بیشتری برخوردار است، این قلعه نیز آن استحکام را دارد. همچنین در داخل قلعه، خانه‌هایی کوچک برای استفاده مردم و اتاقک‌های نگهبانی بوده است.

وی با بیان این‌که قم در متون قدیمی به‌دلیل داشتن قلعه‌ها و حصارهایی به نام «چهل حصار» معروف بوده است، گفت: خان روستای جمکران نیز به‌عنوان یکی از روستاهای اصلی قم برای مردم روستایش برج و بارویی دفاعی ساخته بود تا در مواقع لزوم از آن استفاده کند.

او با اشاره به این‌که از این قلعه ساسانی، بعد از دوران اسلامی و حتی در دوران متأخر اسلامی نیز استفاده می‌شد، بیان کرد: به‌مرور به‌دلیل گسترش روستا، افزایش جمعیت و در نهایت، توسعه ساخت‌وسازها، این قلعه مانند دیگر قلعه‌ها اهمیت خود را به‌عنوان یک مکان دفاعی از دست داد و کمتر کسی به آن توجه کرد؛ ولی خوشبختانه دیوارهای قلعه گبری تقریباً سالم هستند و از بیرون، نمای قلعه کاملا مشخص است که گویای وجود تأسیسات دفاعی کامل و سابقه سکونت در منطقه است؛ اما در داخل محوطه متأسفانه چیزی وجود ندارد.وی این قلعه را از نظر اطلاعات تاریخی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای دانست و افزود: به‌دلیل از بین رفتن معماری قلعه که در لایه‌های سطحی قرار داشته است، این محوطه تاریخی به کاوش باستان‌شناسی نیاز ندارد.

به گزارش ایسنا، حتی اگر این چهاردیواری هیچ در و دیواری هم از قبل نداشت، با توجه به موقعیت قرار گرفتنش در روستای جمکران که مدتی پیش براساس مصوبه هیأت دولت، نام منطقه نمونه گردشگری را به خود گرفت، آن‌قدر پتانسیل برای جذب گردشگر دارد که به آن به چشم دیگری نگریسته و توجه‌ها برای سامان‌دهی آن و محوطه اطرافش بیشتر شود.