ایران‌بوم

به نقل از خبرگزاری میراث فرهنگی:سالی كه گذشت به اندازه محیط زیست تمام كره زمین برای محیط زیست كشور كه همانند ذخیره‌گاه‌های طبیعی سایر كشورها از حوادث كره زمین تاثیر می‌پذیرد، پر از وقایع مثبت و خوشایند و گاه ناگوار و مایوس كننده بود. اما سال ببر به جز بی‌مهری به برخی گونه‌های حیات وحش، برخلاف عنوانش برای ببرهای مهمان در ایران سال خوبی نبود.

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه محیط زیست ـ محیط زیست به واسطه وابستگی انسان و نیازهایش به طبیعت به طور مستقیم و غیر مستقیم مورد بهره برداری‌ها و سود جویی‌های معمولا غیر اصولی قرار می‌گیرد.در این میان اكوسیستم‌های با ارزش آبی و خاكی دستخوش تغییر شده و به تبع آن بسیار ی از گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض انقراض و آسیب قرار می‌گیرند.

این آسیب‌ها و صدمات انسانی كه غالبا به واسطه گسترش تكنولوژی در تعارض با پایداری و حفظ محیط زیست قرار دارند به دلیل تاثیر پذیری و وابستگی تمام اجزاء این اكوسیستم ،بر دیگر بخش‌های محیط زیست كره زمین اثر می‌گذارند.از این رو هر گونه تخریبی در یك بخشی از محیط زیست در نقطه‌ای از جهان بر سایر قسمت‌های اكوسیستم نیز اثر گذار است.

به این ترتیب تمام وقایع و رخدادهای یك ساله محیط زیست ایران به نوعی در مقیاس جهانی و بررسی حوادث محیط زیست آن قابل ارزیابی است.

به شماره افتادن نفس‌های یك تالاب
محیط زیست چه از بعد انسانی و چه طبیعی آنچنان گسترده و وسیع است كه شاید پرداختن به یك واقعه در ظاهر كم اهمیت و ناخوشایند در طول یك سال مانند شکار چهار راس بزکوهی و قوچ در لرستان هنگام پایان تعطیلات تابستان،ورود پسماند‌ها و زباله‌های صنعتی از كارخانه‌های بندر عباس به محیط زیست،افزایش 2.5 برابری دام‌های آذربایجان شرقی مازاد بر ظرفیت مراتع، وجود هفتاد پرونده قضایی در رابطه با آتش‌سوزی جنگل‌های كردستان و ...كه نه در یك سال گذشته بلكه هر ساله در كشور جریان دارد، در نگاه اول كم اهمیت جلوه كند اما بررسی دقیق‌تر، اثرات بسیار مخرب آن را بر محیط زیست آشكار می‌كند.

مانند آنچه كه سالها قبل درباره دریاچه ارومیه و هشدار دلسوزان و كارشناسان محیط زیست در مورد خشك شدن آن به وقوع پیوست و هر بار با بی‌توجهی مسئولان و اذهان عمومی مواجه ‌شد.اما عاقبت این هشدارها در سال 89 تبدیل به فاجعه‌ای شد كه تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های ذیربط را وادار به اقدامات نجات بخشی برای این دریاچه بین‌المللی نموده و آن را به یكی از مهمترین رویدادهای سال تبدیل كرد.

بارور سازی ابرها برای جلوگیری از خشك شدن آب دریاچه ارومیه، تشكیل جلسات فوق‌العاده در هیئت دولت و تصویب هزینه 4 میلیارد دلاری برای تامین سه میلیارد متر مكعب آب مورد نیاز دریاچه، انتقال آب رودهای ارس و كردستان به ارومیه و...در حالی در طول مدت چند ماه انجام شد كه 15 سال قبل تا كنون یعنی از سال 78 كارشناسان نسبت به ضرورت اقدامات كنترلی و نجات بخشی آن تاكید كرده بودند.

دریاچه ارومیه در حالی آخرین نفس‌هایش به شماره افتاده كه میزان شوری آن به 340 گرم در لیتر رسیده كه در حالت عادی باید 180 تا 240 گرم باشد. این شوری بیش از اندازه 250 هكتار از 350 هزار هكتار آن را به شوره زار تبدیل كرده است.

كارشناسان سد سازی‌های متعدد، خشکسالی، ورود فاضلاب‌های صنعتی شهرهای اطراف به دریاچه و پل میان گذر را از علل نابودی تالاب بین المللی ارومیه می‌دانند.

آتشی كه بر جان جنگل‌ها افتاد
ذخیره‌گاه‌های جنگلی نیز امسال شاهد آتش سوزیهای زیادی در گوشه و كنار كشور بود كه مهیب‌ترین آن در جنگل‌های گلستان به وقوع پیوست كه بر اساس آن 60 هکتار از جنگل های سوزنی برگ استان در آتش سوخت.
علاوه بر آن 20 هکتار از جنگل‌های دنا در مرز بین کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری طعمه حریق شد.
در آن حادثه كه آذرماه به وقوع پیوست بیش از 250 اصله درخت بلوط بطور کامل در آتش سوخت و به سه هزار و 750 درخت دیگر نیز آسیب جدی وارد شد.

این سوختن‌ها تنها بخشی از كل آتش سوزی‌های موجود در جنگل‌های كشور است كه به واسطه وسعت و بزرگی، بیشتر به چشم می‌آید وگرنه آتش سوزی‌هایی در مقیاس كوچكتر به كرات رخ داده و انگار به یك عادت جدا نشدنی از جنگل‌های ایران تبدیل شده است كه بیشترین دلیل آن هم به نبود تجهیزات اطفاء حریق مربوط می‌شود.به طوریكه بیش از 95 آتش سوزی‌ها توسط نیروهای منابع طبیعی و بدون اطلاع فردی مهار و خاموش می‌شوند.

صاحبخانه جان مهمانش را گرفت
ماه‌های پایانی سال با خبرهای كمی پیچیده در حوزه حیات وحش كشور سپری شد.به طوریكه موضوع مرگ ببرهای وارداتی از روسیه به دلیل بیماری مشمشه كه در ازای تحویل دو قلاده پلنگ به این كشور، به ایران داده شده بود به یكی از جنجالی ترین موضوعات خبری رسانه‌های دیداری، نوشتاری و شنیداری تبدیل شد.

خوردن گوشت خر آلوده به ویروس مشمشه كه بیماری مشترك بین انسان و حیوان است، رویای زندگی در زیستگاه میانكاله را پس از 8 ماه اسارت در قفس‌های غیر استاندارد باغ وحش تهران، از ببر نر گرفت.

به دنبال این بیماری و انتقال آن به گوشتخواران باغ وحش كه آنها هم از گوشت خر تغذیه كرده بودند، سایر شیرهای باغ وحش نیز كه تعدادآنها به گفته برخی منابع به 14 عدد می‌رسید، محكوم به مرگ شدند!

البته ماجرای مشمشه و گوشت الاغ‌های آلوده به باغ وحش ختم نشد.ترس از احتمال سرایت آن به انسان و بازدیدكنندگان باغ وحش مسئولان را بر آن داشت تا به منظور اقدام پیشگیرانه،باغ وحش تهران را تعطیل كنند.اما این تعطیلی نیز نگرانی كارشناسان بهداشت و سلامت را برطرف نكرد چون گربه‌های ولگرد همسایه باغ وحش ارم با وجود درهای بسته‌ و محصور شده، از هر گوشه و سوراخی خود را به باقی مانده گوشت‌های آلوده می‌رساندند كه به گفته كارشناسان عاملی برای انتقال آلودگی از حیوان به انسان است.
هرچند این مشكلات به گفته مسئولان با قرنطینه حیوانات، معاینه و كنترل گوشت‌های ورودی به باغ وحش به عنوان راه‌كارهای كنترلی اعلام شد اما وضعیت باغ وحش هنوز به حالت عادی بازنگشته و همچنان تعطیل است.

سالی كه گذشت با وجود حوادث منفی برای محیط زیست كشور خالی از رخدادهای دلگرم كننده نبود.هر چند این اتفاقات مانند تدوین برنامه سند ملی محیط زیست،برگزاری جشنواره ملی رسانه و محیط زیست،ایجاد پژوهشكده و دانشگاه این رشته در كشور، ارتقاء تالاب‌های ثبتی ایران در سطح بین المللی به 24 عدد و برگزاری چهلمین اجلاس بین المللی تالاب‌ها كه با حضور 40 كشور در ایران برگزار شد و.... در برابر حوادث ناگوار این حوزه از دایره اثر كمتری برخوردار است اما به دلیل مشكلات ناشی از جلوگیری فعالیت‌های ناهماهنگ برخی وزارتخانه‌هایی كه اقداماتشان در تعرض با محیط زیست است در خور توجه به نظر می‌رسد.با این وجود تا رسیدن به آرمان‌ها و اهداف حفاظتی محیط زیست در ایران راه درازی در پیش است...
سعیده سید اختیاری