ایران‌بوم

روز جهانی موزه - گسترش موزه های دنیا و همکاری همه جانبهٔ علمی ، فرهنگی و صنعتی، در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است که دارای خطوط اساسی همکاری مشترک و دو جانبه بین مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد.

بر اساس همین عقیده، در قطعنامه ی شماره ی پنج ِ دوازدهمین مجمع عمومی کمیته ی بین المللی موزه ها ایکوم (ICOM) که در 28 می 1977 میلادی درمسکو برپا شد ، روز 18 می برابر با 28 اردیبهشت به عنوان روز جهانی موزه ها اعلام شد و از آن سال در روز جهانی موزه درهمه ی کشورهای عضو ، مراسمی به مورد اجرا گذاشته می شود.

تعریف موزه:

بر مبنای تعریفی که" ایکوم "از موزه می دهد ، موزه عبارت است از مکان گردآوری ، نگهداری ، مطالعه ، بررسی کردن و به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش ، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها.

امروزه در کشورهای مختلف جهان موزه های متعدد آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات ، وحوش و... ، مجموعه ی تاریخی آن کشورها را بازگو می کند. فرهنگ و تمدن هر ملتی از طریق اشیاء و وسایلی که در موزه ها جمع آوری شده ، شناخته می شود. یکی از راههای شناخت مردمان گذشته و آشنایی با نحوه ی زندگی آنها ، از طریق موزه ها به دانش آموزان و دانشجویان آموزش داده می شود.

نخستین موزه در قاره ی آسیا ، موزه ی آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ی ایران در سال 1295 ه. ش به نام موزه ی ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده است. سال 1746 م. را در تاریخ تحول و تکامل موزه ها ، باید نقطه ی عطفی به شمار آورد؛ چرا که در این سال نویسنده ی فرانسوی " لاخون دوسن ین " عقاید و اندیشه های نوینی را در مورد موزه عنوان کرد که موجب تحرک و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 م. اولین موزه ی واقعی جهان در قصر لوکزامبورگ بر پا شد.

اهداف موزه:

هدفهای موزه را می توان بدین صورت خلاصه کرد :

1- یکی از اهداف موزه ،نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان.

2- ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری ِ گذشته و حال.

3- یکی دیگر از اهداف موزه که میتوان نام برد،ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل است.

4- شناخت و نمایش سهم ملل در فرهنگ و تمدن جهانی.

5- اعتلاء و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان، پژوهشگران و....

6- جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگهای نامأنوس ،نیز از دیگر اهداف موزه است.

منشاء موزه ها ، خواه در گنجینه های سلطنتی یا کلیسایی ِ قرون وسطا و یا در اطاقهای کوچک ِ حاوی اشیاء و نمونه های کمیاب که در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی گرد آوری شده ، نهفته است.

انواع موزه ها:

نخستین گونه بندی که در ممالک بسیاری به قوه ی خود باقی است و همچنان دراسامی کمیته های تخصصی " ایکوم " انعکاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای کاربردی، باستان شناسی ، تاریخ ، مردم شناسی، علوم طبیعی ، دانش و تکنولوژی ، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.

در عین حال، سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو، به تدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است.اکنون موجه تر به نظر می رسد که موزه ها را به انواع زیر تقسیم کنیم.

1- موزه های هنری 2- موزه های تاریخی 3- موزه های تخصصی 4- موزه های علمی 5- موزه های فنی وصنعتی

1- موزهای تاریخی: آثار و اشیاء قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه ی مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند درخود جای داده اند.

2- موزه های تخصصی: آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه ، درمعرض دید مردم قرارمی دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه ی محلی مرسوم کرده اند.

3- موزه های علمی: گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاکها ، سنگواره ها و آنچه را که دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می کنند که به انواع موزه های تاریخی طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.موزه های علمی ، مواظبت شده ترین و فعال ترین موزه ها هستند.

موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه درآگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا کنند و در سطح علمی ، این موزه ها ، اسنادی بالغ بر میلیونها نمونه هستند که پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند و دراختیار پژوهشگران می گذارند.

4- موزه های فنی و صنعتی: ساخته های فنی وصنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اکتشافات ، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اکتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.

5- موزه های هنری: آثار و اشیاء زیبایی درباره ی نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی ، کتاب و صحافی ، موزه ی سرامیک و کاشی، موزه ی قالی و قالیبافی ، موزه ی کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی ، موزه ی گوهری و گوهرها و بالاخره موزه ی منسوجات ، طبقه بندی می کنند.

موزه های معروف جهان و ایران:

درجهان موزه های معروف بسیاری وجود دارد، همچون موزه ی " لوور" در فرانسه ، موزه ی " بریتانیا " در لندن ، موزه ی " بررا " در میلان، موزه ی " متروپولتین " در آمریکا، موزه ی " لنین گراد " در روسیه ، موزه ی " ایتالیا " در رم و" ایران باستان " در تهران.

موزه ایران باستان: این موزه که در سالهای 16-1314 ش. برای حفظ آثار ملی ، اشیاء تاریخی و عتیقه ی ایران تأسیس شد پس از تصویب ِ قانون حفظ آثار ملی ، در سال 1309 که بنا بر آن دولت موظف به حفظ آثار ملی و نظارت درآنها بود بنیان نهاده شد. این موزه ، دارای آثار گرانبهایی از تمدن ایران از هزاران سال قبل از میلاد تا زمان حاضر است.

موزه آستان قدس مشهد:اشیاء نفیس آستان مقدس و کتاب های آن قبلاً در چند حجره صحن نو قرار داشت تا این که در سال 1316 ه. ش از محل درآمد آستان قدس ، بنای موزه ی فوق شروع و در سال 1324 پایان یافت. مساحت آن 9398 متر مربع و دارای نفایس بسیاری است ؛ ازجمله کتابخانه ی موزه از کتابخانه های درجه اول ایران است و از حیث نسخ نفیس خطی قدیمی و نسخ منحصر به فرد که در طول چند صد سال گردآوی شده ، کم نظیر است.

موزه ی مردم شناسی درتهران: این موزه در سال 1315 ه. ش تأسیس شد و هدف ِ آن معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز ، آثار هنری ، صنایع دستی ، نوع کار و پیشه های آنان می باشد.

موزه پارس در شیراز: موزه ی کنونی پارس، همان باغ حکومتی است که طرح آن را کریمخان زند ریخته بود تا این که در سال 1314 ه. ش ، اداره ی کل باستان شناسی ، قسمت شمال و شرق باغ را نرده های آهنی کشیده و کم کم اشیاء ، آثار تاریخی و نفیس فارس و شیراز را در آن گردآوری کردند.

علاوه بر موزه های یاد شده ، در رشت، اصفهان، تبریز، کرمان و سایر استانها و شهرستانهای ایران نیز، اخیراً موزه هایی به وجود آمده است.