طب سنتی ایران، میراثی که از ثبت جا ماند و به نام دیگری ثبت شد
- ميراث معنوي
- نمایش از شنبه, 30 ارديبهشت 1391 11:02
- بازدید: 4195
با آنکه انواع آیین‌‌ها، مراسم و دانش‌های مختلف به نام ایران ثبت شده‌اند ولی طب سنتی ایران از این لیست جا مانده و توجهی به آن نمی‌شود. این درحالی است که امروزه گردشگرانی از کشورهای حاشیه خزر و خلیج فارس برای بهره‌گیری از این طب به ایران سفر می‌کنند.
nike foamposite 2000 black women shoes heels - Blanco - 991 - DJ3180 - Nike Air Max 97 By You Zapatillas personalizables | New Balance 530 Lifestyle Unisex Beyaz Spor Ayakkabı Kadin Spor Ayakkabı & Sneaker 4127850 , Network-presidentsShops
چندیست که بازار ثبت انواع میراث معنوی ما در لیست آثار ملی داغ است از آنجمله می‌توان به آیین نخل گردانی، مراسم خنچه برون، انواع مراسم‌های عروسی و عزاداری‌ها اشاره کرد.
خبرگزاری میراث فرهنگی ــ چندیست که بازار ثبت انواع میراث معنوی ما در لیست آثار ملی داغ است از آنجمله می‌توان به آیین نخل گردانی، مراسم خنچه برون، انواع مراسم‌های عروسی و عزاداری‌ها اشاره کرد.
در این میان یونسکو، در کنوانسیون میراث معنوی سال 2003، میراث معنوی یا میراث غیرملموس را رفتارها، شیوه‌ها، ارائه نمودها، دانش، مهارت‌ها و نیز وسایل، اشیاء و مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنها می‌داند که جوامع و گروه‌ها، آنها را به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می‌شناسند.
این میراث معنوی غیرمادی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و به طور مداوم توسط گروه‌ها و جوامع در برابر محیط، طبیعت و تاریخ آنها، مجدداً خلق و آفریده می‌شود. ایران نیز در این بخش عقب نمانده و با ثبت دانش سنتی لنج سازی و آیین دریانوردی نام خلیج فارس و نقالی و قصه گویی در آثار جهانی جا گرفته‌است و چند پرونده دیگر از جمله موسیقی اقوام ایرانی، ولادت حضرت علی‌اکبر و آئین‌های مرتبط با آن و پرونده زری‌بافی و مخمل‌بافی نیز در لیست انتظار به سر می‌برند. در این میان نامی از طب سنتی ایران و "ابن سینا" بنیانگذار آن به چشم نمی‌خورد.
از دیگر سو بررسی پتانسیل‌های گردشگری سلامت با تاکید بر ظرفیت‌های طب سنتی ایران یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی است که می‌توان با تمرکز بر آن در صدد حفظ و احیای طب سنتی و رونق گردشگری برآمد.
"مژده ارجمندی" دبیر کانون طب سنتی نور است. وی پس از آنکه مدرک کارشناسی مامایی خودرا از دانشگاه دریافت کرد به دنبال گذراندن دوره‌های طب سنتی رفت و حدود چهار است که درخصوص آموزش طب سنتی و بیماری‌های شایع زنان فعالیت می‌کند. با او به گفت‌وگو نشستیم.
هنگامی که نامی از کانون طب سنتی به میان میآید اینگونه احساس می‌شود که با مجموعه‌ای علمی روبه‌رو خواهیم شد که در راستای تعلیم و به‌کار گیری گیاهان دارویی و روش‌های سنتی جهت درمان فعالیت می‌کند. درخصوص کانون برایمان توضیح دهید در واقع می‌خواهیم بدانیم که کانون طب سنتی چه نوع فعالیت‌هایی انجام می‌دهد؟
کانون طب سنتی یک سازمان مردم نهاد (NGO) است و وابسته به هیچ ارگان و سازمان دولتی نیست. این بی‌انصافی است که وقتی اسمی از کانون طب سنتی به میان میآید به یاد انواع طب‌های سنتی، آیورودا یا یونانی بیافتیم چراکه طب ایرانی بالاترین و جامع‌ترین طب در دنیا است. چنانکه چندی قبل نیز در همایشی که به سفارش WHO در ارمنستان برگزار شد و طبق فراخوان آن هر کشوری که طب بومی داشت در این کنفرانس شرکت کرده‌بود تا دوباره آن طب احیا شود، طب ایرانی که بر اساس تعلیمات ابن سینا است، بهترین و جامع‌ترین طب بومی در جهان شناخته شد.
بعد از آن کنفرانس، دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه شاهد و شیراز شرایط تحصیل در تخصص طب سنتی را برای پزشکان عمومی بوجود آوردند تا طب سنتی که حدود یک قرن پیش، قبل از آنکه با حضور پزشکان فرنگ رفته رفتار پزشکی در جامعه تغییر کند، را رواج و آموزش دهند.
این دوره چهارساله برای پزشکان عمومی است و در واقع خروجی پزشکان طب سنتی را که در سال 88 وارد دانشگاه شدند را می‌توان از سال جاری در جامعه شاهد بود. برخی از این پزشکان در مرحله آموزش و شرکت در کلاس‌های کارآموزی هستند و برخی دیگر در مطب‌های خود، بیماران را ویزیت می‌کنند.
هنگامی که نامی از طب سنتی به میان میآید اولین تصویری که در ذهن شکل می‌گیرد طب سوزنی و گیاهی است این درحالی است که طب سنتی ایران با آنچه ما از طب چین و یونان در ذهن داریم متفاوت است. طب سنتی ایران چیست؟
طب سنتی ایران بر پایه تعلیمات ابن سیناست. این داشنمند بزرگ ایرانی نیز اصول طب را بر پایه مزاج شناسی تعریف کرده‌است. در بسیاری از خانواده‌های ایرانی این مهم رواج دارد که می‌گویند فلانی گرمی یا سردی کرده. در واقع این گرمی یا سردی درباره مزاج و طبیعت حاکم بر بدن انسان است. ابن سینا با تاکید بر شناسایی مزاج در آدم‌های مختلف بر چگونگی الگوی تغذیه اشاره کرده‌است.
به این معنا که تعریف الگوی صحیح غذایی که با مزاج فرد سازگاری دارد می‌تواند سلامت شخص را تضمین کند. نکته بسیار مهمی که درخصوص طب سنتی مطرح است این است که طب سنتی ایران یک طب پیشگیری کننده است. طب درمان کننده در مرحله دوم قرار دارد. گفته می‌شود، در زمان‌های گذشته مردم ایران به پزشکان پول می‌دادند تا سلامتی آنها را در آن ماه تضمین کند و اگر بیمار می‌شدند مقرری پزشک را قطع می‌کردند.
برخلاف زمان حال که جهت درمان بیماری هزینه می‌کنیم، اجداد ما برای پیشگیری از بیماری هزینه می‌کردند این درحالی است که جدیدا پزشکان دوباره به این نتیجه رسیده‌اند که پیشگیری بهتر از درمان است.
ولی در طب سنتی علاوه بر استفاده از گیاهان دارویی از گوشت‌ها و املاح معدنی، انواع ویتامین‌ها و از تمامی نعمت‌هایی که خداوند در این جهان قرار داده نیز استفاده می‌شود برخلاف برخی از گروه‌های مردمی که گیاه‌خوار یا فقط گوشتخوار می‌شوند یا آنکه یک گروه از مواد غذایی را حذف می‌کنند. طب سنتی ایران هیچ‌نوع مواد غذایی را از برنامه تغذیه حذف نمی‌کند بلکه براساس مزاج شخص به او پیشنهاد می‌کند که چه نوع غذایی را مصرف کند.
تمام مواد غذایی که مصرف می‌کنیم دارای مزاج هستند به طور مثال مزاج شیر و ماست سرد است، عسل و گردو گرم است و کاهو سرد، حال آنکه براساس مزاج شخص که آیا سرد است یا گرم تغذیه‌ای که باید انجام دهد را مشخص می‌کنند.
طب سنتی معتقد است تعادل مزاج به معنای سلامتی است و خارج شدن از تعادل مزاج به معنای بیماری است که کاملا با طب سوزنی و یونانی و سایر طب‌های بومی کشورهای مختلف متفاوت است.
تاریخچه مختصری از طب سنتی ایران برایمان بگویید؟
بسیاری از افراد، ابن سینا را بنیانگذار طب سنتی ایران می‌دانند. البته حائز اهمیت است، آثاری که از 5 هزار پیش در شهر سوخته زابل کشف شد، نشان از انجام عمل چشم در آن دوره دارد. از دیگر سو در اوستا با نام اولین پزشک به نام "تیریتا" در دوره زرتشت روبه‌رو می‌شویم که پادشاه وقت برای قدردانی از او چند هزار نوع گیاه همراه با چاقوی جواهر نشان برای انجام اعمال جراحی به او هدیه کرد. این نشان از قدمت و پیشینه طب سنتی ایران تا حدود 5 هزار سال قبل دارد. در شاهنامه فردوسی نیز از ادویه‌جات و تولد رستم به شکل سزارین صحبت شده تمام این نکات به پیشینه طب سنتی ایران اشاره دارد.
نام طب سنتی ایران، برای بسیاری از افراد نامانوس است و متوجه شدیم این طب را با نام طب هندی ، یونانی و یا عربی می‌شناسند و در مواجه با این جمله "ابن سینا دانشمند ایرانی" با کمال تعجب ابراز می‌کنند مگر ابن سینا ایرانی بود؟!!! این امر نشان دهنده بی توجهی برخی از مسئولان ذیربط در ثبت داشته‌های بومی ایران به نام کشورایران است.
با توجه به آنکه طب سنتی ایران در دوره‌ای مهجور ماند و مورد بی مهری قرار گرفت و شاید این امر یکی از بزرگ‌ترین دلایل ناشناخته ماندن آن باشد، و در حال حاضر نیز چند سالی است که دانشگاههای علوم پزشکی در صدد احیای آن برآمده‌اند، تاکنون چه کارهایی برای حفظ و ثبت طب سنتی به عنوان میراث معنوی ما انجام شده تا جهانیان طب ابن سینا را به عنوان طب ایرانی بشناسند؟
بخش خصوصی در این حوزه بسیار فعال بود. از شرکت در همایشی که در ارمنستان برگزار شد و تقریبا تمام طب‌های بومی کشورهای مختلف از جمله هند، چین، یونان و حتا کشورهای کوچکی که طب بومی داشتند حضور پیدا کرده‌بودند و در میان آنها طب ایرانی بهترین طب شناخته شد گرفته تا فعالیت انجمن‌های مردم نهاد در این حوزه و آشنا ساختن مردم با این طب.
از سوی دیگر، تاسیس دانشکده‌های طب سنتی در دانشگاههای معتبر مانند تهران و شهید بهشتی نیز تاثیر بسزایی در شناساندن این طب داشت. ولی تاکنون خبری از فعالیت یا علاقه سازمان میراث و گردشگری جهت معرفی و ثبت طب سنتی ایران نداشتم و نشنیده‌ام که سازمان میراث فرهنگی در این خصوص پیشنهادی ارائه داده باشد.
این درحالی است که منتشر کردن منابع و اطلاعاتی که از باستان‌شناسی‌های مناطق مختلف بدست میآید و برگزاری تور بازدید از این مناطق می تواند جهت معرفی و شناساندن طب سنتی به جامعه تاثیر بسزایی داشته باشد. البته ما از تمام این امکانات بی‌نصیب هستیم.
آیا از طب سنتی و درمان‌های آن استقبال می‌شود؟
طب سنتی طی چند سال اخیر مورد توجه عموم جامعه قرار گرفته است به نوعی که بسیاری از افراد از شهرستان‌ها برای درمان با طب سنتی مراجعه می‌کنند. بسیاری از پزشکان طب سنتی گاه تا بامداد مشغول کار هستند.
چند درصد جامعه نسبت به طب سنتی ایران آگاهی دارند؟
درصد زیادی از جامعه، طب سنتی ایران را طب گیاهی می‌دانند این درحالی است که طب سنتی ما فراتر از گیاه و داروهای گیاهی است. معتقد هستیم که طب سنتی باید درایران احیا شود. طبی که سالیان سال وجود داشت و مردم به روش آن زندگی می‌کردند ولی مدتی مهجور ماند. در این زمان نیاز به احیای مجدد آن احساس می‌شود و باید طب سنتی به شکل اصیل خود به مردم ارائه شود.
شاید طب چینی برای نژاد چینی موثر باشد ولی طب ایرانی بر اساس باورها، طبیعت،اقلیم و جغرافیای کشور ما تدوین شده و طبیعت ایرانی را برای پیشگیری و درمان جسم او در نظر می‌گیرد.
طب سنتی در کدام شهرها پیشرفت قابل توجهی داشته و کدامیک از شهرهای ایران پذیرای گردشگرانی است که به منظور بهره گرفتن از طب سنتی به آن شهر سفر می‌کنند؟
طب سنتی در استان‌هایی مانند یزد، کرمان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان، لرستان و کردستان نمود بهتری پیدا کرده ولی از آنجایی که تهران به عنوان پایتخت، مرکز تجمع همه مشاغل است از این رو بسیاری از این شهرستان‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و با آنکه طب سنتی یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای سلامت جسم و جان در میان مردم آنهاست ولی تهران تبدیل به قطب گردشگری در طب سنتی شده‌است.
آیا گردشگران از شهرستان‌ها برای بهره‌مند شدن از طب سنتی به تهران سفر می‌کنند؟
بله و تعداد آنها بسیار زیاد است. از قم، کرج، ساوه و سایر شهرستان‌های اطراف تهران برای این منظور می‌آیند. البته از استان‌هایی مانند اصفهان، آذربایجان نیز برای طب سنتی به تهران سفر می‌کنند.
آیا این بخش از طب ما پذیرای گردشگران خارجی نیز هست؟
بله. گردشگرانی از کشورهای عربی از طب سنتی ما بسیار خوب استقبال کرده‌اند. همچنین از ارمنستان و تاجیکستان و کشورهای حاشیه دریای خزر، افغانستان و پاکستان نیز مراجعانی داریم.
با توجه به صحبت‌های شما آیا می‌توان به این نتیجه رسید که طب سنتی ایران بیشتر بر توجه به مزاج و غذای مصرفی تاکید دارد؟
ابن سینا تاکید داشت که غذای من دوای من است و دوای من غذای من، ما سعی می‌کنیم از غذا برای درمان بهره جوییم ولی در واقع در بخش درمان در طب سنتی با چند مرحله روبه‌رو هستیم. اولین مرحله درمان با غذاست. رازی گفته اگر نتوانستی کسی را با غذایش درمان کنی، بعد اجازه داری که به سراغ ادویه و داروها بروی. بنابراین اصل برآن بوده که با تغییر نوع غذا می‌توان بیماری‌ها را از بدن دور کرد ولی اگر به بیماری دچار شویم که با غذا درمان نمی‌شود مراحل دیگری مانند گیاه درمانی (Phytotherapy)، ماساژ درمانی (Massage therapy)، حجامت (Cupping)، بادکش درمانی (Dry cupping)، زالو درمانی (Leech therapy)، فصد یا رگ زدن (Fasd)، آب درمانی (Hydrotherapy)، داروهای ترکیبی یا مفرد و مرکب.
طب ابوعلی سینا طب اخلاط، سفرا و سودا و بلغم و خون است. بهم ریختگی این خلط‌ها موجب بیماری می‌شود. به طور مثال سودا که در بدن زیاد می‌شود زمینه بروز بیماری‌هایی مانند افسردگی، روان پریشی، اگزما و بیماری‌های پوستی و سرطان‌ها در بدن بیشتر می‌شود. یک پزشک طب سنتی که دوره‌های تخصصی این مهم را گذرانده می‌تواند تشخیص درستی در این خصوص داشته باشد نه آنکه با رفتن به در عطاری و با خرید داروهای گیاهی که خود تجویز می‌کنیم درصدد رفع آنها برآییم.
